İran Edebiyatında Hamse Sahibi Şairler ve Eserleri

 

Genceli Nizâmî (1140- 1230), Hamse (Penc Genc): 

-Mahzenü’l Esrâr 

-Hurev ü Şîrîn 

-Leylî vü Mecnûn 

-Heft Peyker 

-İskender-nâme (İkbâlnâme ve Şeref-nâme)

Emîr Hüsrev-i Dihlevî (ö. 1325), Hamse: 

-Matla‘ul-Envâr 

- Şîrîn ü Husrev 

-Mecnûn u Leylî 

-Heşt Bihişt 

-Âyîne-i İskenderî

Kemâlüddîn Hâcû-yi Kirmânî (ö. 1460), Sitte: 

-Ravztü’l-Envâr 

-Hümây u Hümâyûn 

-Kemâl-nâme 

-Gül ü Nevrûz 

-Cevher-nâme, Sâm-nâme

Nizâmüddîn Mahmûd Dâ‘î-i Şîrazî (ö. 1460), Sitte: 

-Kitâbü’l-Müşahîd 

-Kitab-ı Genc-i Revân 

-Kitâb-ı Çihil Sabah 

-Kitâb-ı Çar Çemen 

-Kitâb-ı Çeşme-i Zindegânî 

-Kitâb-ı Işk-nâme

Cemâlî (Timur zamanında yaşamış ve mesnevilerini 1402-1417 arasında yazmış), Hamse: 

-Tuhfetü’l-Ebrâr 

-Mihr u Nigâr 

-Mahzûn u Mahbûb 

-Heft Evreng 

-İskender-nâme

Şemsedüddîn Muhammed Kâtîbî (ö. 1436), Sitte: 

-Gülşen-i Ebrâr 

-Mecma‘u’l- Bahreyn (Nâzır u Mânzûr) 

-Deh-Bâb 

-Sî-nâme (Muhibb ü Mahbûb) 

-Dil-rûbay -Leylî vü Mecnûn

Dervîş Eşref-i Merâgi (ö.

1450), Hamse:

-Menhecü’l-Ebrâr

-Şîrîn ü Husrev

-Leylî vü Mecncûn

-Heft Evreng (Işk-name)

- Zafer-nâme

 

 

Nûrüddîn Abdurrahman

Câmî (ö. 1492), Seb‘a

(Heft-evreng):

-Silsiletü’z-Zeheb

-Salamân u Absâl

-Tuhfetü’l-Ahrâr

-Sübhatü’l-Ebrâr

-Yûsuf u Züleyhâ

-Leylî vü Mecnûn

-Hıred-nâme-i İskenderî

 

Hâtifî (ö. 1512), Hamse:

-Leylî vü Mecnûn

-Heft Manzar

-Şîrîn ü Husrev

-Tîmûr-nâme

-Şehinşâh-nâme

-İsmaîl-nâme

 

 

Âhî-i Meşhedî (ö. 1521?) Hamse: Kaynaklarda “Hamse Sahibi” olduğu bildiriliyor.

 

 

Hilâlî-i Esterbâdî (ö. 1529), Hamse (eksik):

-Leylâ vü Mecnûn

-Sıfâtü’l-Âşıkîn

-Şâh u Gedâ (Şâh u Dervîş)

 

Kâsımî-i Günâbâdî (ö. 1571’den sonra), Hamse:

-Şeh-nâme (İsmâ’ilnâme)

-Leylî vü Menûn

-Gûy u Çevgân

-Husrev vü Şîrîn

-Şâhruh-nâme.

Rehâ’i Şeyh Sa‘ddîn (ö. 1574’ten sonra), Hamse: Kaynaklarda Nizâmî’nin Hamse’sine nazire söylediği kaydedilmektedir.

 

Zülâlî (ö. 1616), Seb’a:

-Hüsn-i Gülû-sûz

-Şu‘le-i Dîdâr

-Meyhâne

-Zerre ve Hurşîd

-Âzer ü Semender

- Süleymân-nâme

(Süleymân u Belkîs)

-Mahmûd u Ayâz

 

Rebî‘-i Enceb Hâcî Magribî (ö.1780), Hamse: Hamse’nin Nizâmî’nin taklidiği olduğu söyleniyor.

 

Nüvîdî Abdî Big Şirâzî (ö. 1590), Hamse: Kaynaklarda “Hamse Sahibi” olduğu bildiriliyor.

 

Rûhu’l-Emîn-i Isfahânî (ö. 1637), Hamse:

- Husrev u Şîrîn

-Matmah

-Leylî vü Mecnûn

-Âsumân-ı Heştüm

(Felekü’l-Burûc)

-Gülistân-ı Nâz

 

İtâbî Hasan Big, Hamse: Bu müellifin “Teklü” adlı Türk oymağından olduğu ve Hamse’ nin Nîzâmî’ye nazire olarak yazıldığı bildiriliyor.

 

Râ’î Hidâyetullâh (XVI. yüzyıl) Hamse:

-İskender-nâme

-Şîrîn ü Husrev

-Leylî vü Mecnûn

-Heft Peyker

-Beşinci mesnevisi kaydedilmiyor.

 

Hasan b. Seyyid Fethullâh (XVII. Yüzyıl) Hamse: 1628-1630 yılları arasında tamamlanan bu Hamse’nin “Nizâmî’ye nazire olduğu veya Hz. Muhammed ve dört halife için yazıldığı” şeklinde iki ayrı rivayet vardır.

 

Dâvud Şâhî (Bağdat valisi Davud Paşa), Hamse: Hamse’nin adının “Dürretü’t-Tâc” olduğu bildiriliyor.

 

Feyzî-i Hindî (ö. 1595), Hamse:

-Merkez-i Edvâr

-Süleymân u Belkîs

-Nâl u Dâmân

-Heft Kişver

-Ekber-nâme.

 

Molla Tuğrâ-i Meşhedî (ö. 1659), Hamse-i Nakîsa: Hamse’nin Golkonda sarayında (Haydarâbâd) bulunan beş kişinin hicvi olduğu söyleniyor.