Şarkı Nazım Şekli ve Şarkı Örnekleri

Divan Edebiyatı Nazım Şekillerinden Şarkı ve Şarkı Örnekleri

Divan edebiyatı nazım şeklidir. Aruzla yazılır ve aruzun birçok kalıbıyla yazılabilir. Şarkının kökeninin murabba olduğu iddia edilir. Divan edebiyatının diğer nazım şekillerine göre daha sade, kolay ve anlaşılır bir dil dille yazılır. Şarkılar bentlerden oluşur. Bent sayısı 3, 4 veya 5 olabilir.Şarkıların kafiye düzeni abab, cccb, dddb veya aaaa, bbba, ccca, ddda şeklinde olabilir. Bunun dışında da kafiye düzenleri vardır. Bu kafiye düzeni koşma kafiye yapısıyla benzerlik gösterir. Halk şiiri ürünlerine yakın olan şarkıların yanında anlaşılması için belli bir birikim isteyen şarkı örnekleri de vardır. Şarkı Türk edebiyatında görülür ve bestelenmek için yazılır. Halk edebiyatında şarkının karşılığı türküdür. Şarkı da tıpkı türkü de olduğu gibi nakarat mısralar veya kelimeler mevcuttur. Şarkılarda ayrılık, aşk, içki, eğlence, sevgili gibi konular işlenebilir. Nedim, Enderunlu Vasıf, Nail-i Kadim, Yahya Kemal şarkılarıyla ön plana çıkan sanatçılardır.

1. Örnek

Şarkı Örnekleri, Şarkı Örneği

Nazım Şekli: Şarkı

Ölçü: Aruz

Aruz kalıbı: Fe‘ilâtün / fe‘ilâtün / fe‘ilün

Takti: (+ + - - / + + - - / + + -)
Kafiye şeması: abab, cccb, dddb

Velehü Şarkı
Görmedük hayli zamân oldı seni
Ey gözüm nûrı cihânda sağ ol
Künc-i mihnetde unutdunsa beni
Ey gözüm nûrı cihânda sağ ol

Varup ağyâr ile mey-nûş itdün
Dil-i mahzûnumı pür-cûş itdün
Çünki ben zârı ferâmûş itdün
Ey gözüm nûrı cihânda sağ ol

İltifâtunla rakîb-i güm-râh
Eylemiş dergeh-i vaslunı penâh
İtmedün bendene bir kerre nigâh
Ey gözüm nûrı cihânda sağ ol

Sana cân virmek-içün âmâde
Râh-ı ‘aşkunda hezâr üftâde
Ölse de Fennî kulun dünyâda
Ey gözüm nûrı cihânda sağ ol

 ...............

2. Örnek

Nazım Şekli: Şarkı

Ölçü: Aruz

Aruz kalıbı: Mefâ‘îlün / mefâ‘îlün / mefâ‘îlün / mefâ‘îlün

Takti: (+ - - - / + - - - / + - - - / + - - -)
Kafiye şeması: aaaa, bbba, ccca

Velehü Şarkı
Gönül mülkinde sürûr tendeki cânum dahı sensin
Hele derdüm de senden ise dermânum dahı sensin
Felekde âfitâbum mâh-ı tâbânum dahı sensin
Efendim şöyle tursun belki sultânum dahı sensin

Ben öyle ‘andelîbem degme gül-zârı makarr itmem
İşüm zevk u safâdur hâr-ı gamdan hîç keder itmem
Kıyâmet kopsa senden gayrıya cânâ nazar itmem
Gül-istânum da sensin verd-i handânum dahı sensin

Gice tâ subha dek bî-zâr-ı zâr olsam dahı farzâ
Zamân-ı devlet-i ‘aşkunda Fennî itmezem şekvâ
Neşâtumdur ‘aceb mi ‘âleme fahr eylesem zîrâ
Benüm şûh-ı cihânum şâh-ı hûbânum dahı sensin

Şarkıların kaynağı: Hacı İbrahim Demirkazık-18. Yüzyıl Şairi Mustafa Fenni Divan (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin-Doktora Tezi, 2009)

Şeyah Galip'ten 10 Şarkı Örneği

1

Ey nihâl-i işve bir nev-res fidânımsın benim 

Gördüğüm günden beri hâtır-nişânımsın benim 

Ben ne hâcet kim diyem rûh-ı revânımsın benim 

Gizlesem de âşikâr etsem de cânımsın benim

Derd-i aşkın ben senin bîhûde izhâr eylemem 

Lâf edip âh u enîni kendime kâr eylemem 

Hâsılı âlem bilir bu sırrı inkâr eylemem 

Gizlesem de âşikâr etsem de cânımsın benim

Ey gül-i bâğ-ı vefâ ma'lûmun olsun bu senin

Hâr-ı cevrinle şehâ terk eylemem pîrâmenin 

ölme var ayrılma yokdur öyle tutdum dâmenin 

Gizlesem de âşikâr etsem de cânımsın benim

Gâhî inkâr eyleyip gâhî dönüp ikrârdan 

Aksini seyr eylerim âyînede dîvârdan 

Gerçi bu sûretle pinhân eylerim ağyârdan 

Gizlesem de âşikâr etsem de cânımsın benim

Beste kıldım sâz-ı efkârı o zülf-i sünbüle 

Oldu Gâlib perde-i âhım muhayyer sünbüle 

Herçi bâd-â-bâd bağlandım hevâ-yı kâküle 

Gizlesem de âşikâr etsem de cânımsın benim

2

Şu'le-i reng-i letâfet rûy-ı âlındır senin 

Mürg-i dil pervâne-¡ şem'-i cemâlindir senin 

Dâğ dâğ-ı sîne fânûs-ı hayâlindir senin 

Devr eden hâtırda hep fikr-i visâlindir senin

Bezm-i aşka dâğ-ı dil hem şîşedir hem lâledir 

Eşk-i germ âteşdir ammâ âteş-i seyyâledir 

Câm-ı hüsnün gûyiyâ bir şu'le-i cevvâledir 

Devr eden hâtırda hep fikr-i visâlindir senin

Cûybâr-ı bâğ-ı hüsnündür benim giryânlığım 

Sanma ki âyîne-veş bî-hûdedir hayrânlığım

Gerdiş-i çeşmimden idrâk eyle ser-gerdânlığım 

Devr eden hâtırda hep fikr-i visâlindir senin

Dûzah-ı sûz-ı dilârânın dil oldu mâ'ili 

Eyledi girdâb-ı hayret Gâlib-i deryâ-dili 

Çarhdan geçsem de geçmem senden ey meh hâsılı 

Devr eden hâtırda hep fikr-i visâlindir senin

Gerdiş eylerse murâdımca bu dûlâb-ı felek 

Cûybâr-ı vuslatındır hem-demim bî-reyb ü şekk 

Şâhid olsun tâ'ifân-ı Arş olan fevc-i melek 

Devr eden hâtırda hep fikr-i visâlindir senin

3

Sevelim yârı hat-âverliği hengâm olsun 

Biz de bir gün görelim sâye-i dîdârında 

Gündüz olmazsa da mihmânımız ahşam olsun 

Biz de bir gün görelim sâye-i dîdârında

Reşk-i hûrşîd iken ol dilber-i âlî-evsâf 

Etmesin her nazara cilve-i hüsnü isrâf 

Bakmasın rûz u şeb âyîneye insâf insâf 

Biz de birgün görelim sâye-i dîdârında

Acabâ hâtıra-i rûz-ı hisâb etmez mi 

Etdiği va'de-i ferdâya hicâb etmez mi 

Dağııdıp kâkülünü keşf-i nikâb etmez mi 

Biz de bir gün görelim sâye-i dîdârında

Der-kenâr eyleyip ol mihr-i şafak-peymâyı 

Çekelim subh-ı celî şa'şa'a-veş sahbâyı 

Unudup mihnet-i dî-rûzu gam-ı ferdâyı 

Biz de bir gün görelim sâye-i dîdârında

Söyle ey âh yetiş sen o meh-i tâbâna 

Çekmesin kendini tâ ol derece pinhâna 

Merhamet yok mu meğer Gâlib-i nâ-sâmâna 

Biz de bir gün görelim sâye-i dîdârında

4

Muntazır teşrîfine saf saf durur serv-i çemen 

Vaktıdır ey nev-bahâr-ı işve bu gülzâra gel

Yolların bekler gül ü nesrîn ü ar'ar yâsemen 

Vaktıdır ey nev-bahâr-ı işve bu gülzâra gel

Sîne-i pür-dâğı gûyâ lâlezâr etdim sana 

Çeşme çeşme eşk-i çeşmim cûybâr etdim sana 

Bir müferrih bâğ-ı dil-cû âşikâr etdim sana 

Vaktıdır ey nev-bahâr-ı işve bu gülzâra gel

Çekme istiğnâya nâz u cevri efzûn eyleme 

Goncanın sad pâre olmuş bağrını hûn eyleme 

Sebzezârın benzini soldurma mahzûn eyleme 

Vaktıdır ey nev-bahâr-ı işve bu gülzâra gel

Cûşiş-i hûn-ı safâya ermeden vakt-ı sükûn 

Etmeden bülbüllerin feryâdını fürkat zebûn 

Gâlibi zencîr-i mevce çekmeden cûy-ı cünûn 

Vaktıdır ey nav-bahâr-ı işve bu gülzâra gel

5

Gördüm hat-âver olmuş o mâh âh âh âh 

Almış sipihri dûd-ı siyâh âh âh âh 

Hâlim o yüzden oldu tebâh âh âh âh 

Dersem aceb mi gâh-be-gâh âh âh âh

Düşdüm hevâ-yı zülfüne ol şûh-ı mehveşin 

Çekdim kemân-ı aşkını ebrû-yı dil-keşin 

Hikmet bu k¡m duhânına yandım o âteşin 

Dersem aceb mi gâh-be-gâh âh âh âh

Ümmîdvâr iken ben o şâhın vefâsına 

Me'lûf iken inâyet ü lutf u atâsına 

Ağyâra uydu etdi sitem mübtelâsına 

Dersem aceb mi gâh-be-gâh âh âh âh

Bir âşıkın ki olmaya hükm-i sitâresi 

Aheng-i zulm ü zulmet ede mâh-pâresi 

Ah eylemekden özge nedir söyle çâresi 

Dersem aceb mi gâh-be-gâh âh âh âh

Bezmihde ben de Gâlib mestâneyim senin 

Zencîr-i târ-ı zülfüne dîvâneyim senin

Etrâf-ı şem'-i cem'ine pervâneyim senin 

Dersem aceb mi gâh-be-gâh âh âh âh

6

Bülbül erip bahâra yine âh âh âh 

Başladı âh u zâra yine âh âh âh 

Hat geldi rûy-ı yâra yine âh âh âh 

Anber döküldü nâra yine âh âh âh

Ol mâh-pâre tutdu sitem ü resm râhını 

Geh zâhir etdi gâh nihân etdi mâhını 

Seyr eyle halka halka o zülf-i siyâhını 

Kasd etdi târümâra yine âh âh âh

Terk etdi istirâhat-ı leyl ü nehârı dil 

Ah u enîn ile geçirir rûzgârı dil 

Derd ü gamınla kalmamış iken karârı dil 

Etmekde ber-karâra yine âh âh âh

Yüksek uçup gurûr ile ol gayret-i melek 

Bir dem murâdım üstüne devr etmedi felek 

Feryâdı perde perde çıkardım sipihre dek 

Bak âh-ı bî-şümâra yine âh âh âh

Gâlib o gül-izâra olup mübtelâ hemân 

Sevdâ-yı aşkın etmededir iddi'â hemân 

Ol âteş ile yanmadadır dâ'imâ hemân 

Ah etmeyip ne çâre yine âh âh âh

7

Emrine dil-bestedir her dilber-i fettân senin 

Şehr-i hüsnün şehriyârısın bugün fermân sen¡n 

Devr eder vefk-ı murâdınca bütün devrân senin 

Şehr-i hüsnün şehriyârısın bugün fermân senin

Gel keremkârım dil-i uşşâkı mahzûn eyleme 

Gonca-veş perverdegân-ı vaslı dil-hûn eyleme 

Fürkat âdet olmasın kan eyle kânûn eyleme 

Şehr-i hüsnün şehriyânsın bugün fermân senin

Bûy-ı hicrân vermesin gül-berg-i handânın dirîğ 

Zâr u giryân olmasın uşşâk-ı nâlânın dirîğ

Dest-bûs olmazsa bârî etme dâmânın dirîğ 

Şehr-i hüsnün şehriyârısın bugün fermân senin

Hûblar saf saf d¡zilmişler senin dîvânına 

Tâ'ifân-ı Arş-ı A'lâ reşk eder ünvânına 

Bir nazar kıl arz-ı hâl-i Gâlib-i nâlânına 

Şehr-i hüsnün şehriyârısın bugün fermân senin

8

Ey şeh-i hûbân-ı cihân toğrısı 

Ben sana dîvâneyim âh âh âh 

Böyledir el-hâsıl inan toğrısı 

Aşk ile efsâneyim âh âh âh

Hem-dem iken her dem o meh-tal'ata 

Mahrem iken meclis-i ünsiyyete 

Ayîne-veş şimdi düşüp hayrete 

Akl ile bî-gâneyim âh âh âh

Tâ-be-seher şevk ile ey nâzenîn 

Haste-i hicrânını kıldm hazîn 

Yerde kalır sanma bu âh u enîn 

Şem'ine pervâneyim âh âh âh

Ateş-i dîdârın olup şu'lever 

Yakdı vücûd âlemini ser-te-ser 

Kalmadı Gâlib dil ü cândan eser 

Dahı nice yanayım âh âh âh

9

Arzû-yı vuslatın her-dem dil-i pâkimdedir

Gevher-i aşkın sadef-veş sîne-i çâkimdedir 

Dâ'imâ bu şübhe ammâ tab'-ı gamnâkimdedir 

Kangı âşıkdır senin gönlünde gönlün kimdedir

Pîş-i râhında senin ey şâh-ı hûbân bende çok 

Dâd-hâhın hadden efzûn sâ'il-i hâhende çok 

Yalınız bir ben değil efgende çok hâhende çok 

Kangı âşıkdır senin gönlünde gönlün kimdedir

Perçemin sevdâsı her şeb kîl-ü-kâlimdir benim 

Bahs-i zülfün çok zamânlardır hayâlimdir benim

Sormak ayb olmazsa sultânım su'âlimdir benim 

Kangı âşıkdır senin gönlünde gönlün kimdedir

İmtiyâza kâ'ilim ben terk-i ağyâr istemem 

Bildiğimdir hüsn-i âlem-gîrin inkâr istemem 

Toğrısın söyle bana aldatma bâzâr istemem

Kangı âşıkdır senin gönlünde gönlün kimdedir

Perçemindir Gâlibi bî-sabr u sâmân eyleyen 

Tal'atın mir'âtıdır uşşâkı hayrân eyleyen

Gerçi sensin herkesin gönlünde cevlân eyleyen 

Kangı âşıkdır senin gönlünde gönlün kimdedir

10

Fâriğ olmam eylesen yüz bin cefâ sevdim seni 

Böyte yazmış alnıma kilk-i kazâ sevdim seni 

Ben bu sözden dönmezim devr eyledikçe nüh felek 

Şâhid olsun aşkıma arz u semâ sevdim seni

Bend-i peyvend-i dilim ebrû-yı gaddârındadır 

Rişte-i cem'iyyetim zülf-i siyeh-kârındadır 

Hastayım ümmîd-i sıhhat çeşm-i bîmârındadır 

Bir devâsız derde oldum mübtelâ sevdim seni

Ey hilâl-ebrû dilin meyli sanadır toğrusu 

Sûy-ı mihrâba nigâhım kec-edâdır toğrusu 

Râ kaşından inhirâf etsem riyâdır toğrusu 

Yâ savâb olmuş veyâ olmuş hatâ sevdim seni

Bî-gubârım hasret-i hattınla hâk olsam yine 

Sıhhatım rûh-ı lebindendir helâk olsam yine 

Tîğ-ı gamzenden kesilmem çâk çâk olsam yine 

Hâsılı bî-hûde cevr etme bana sevdim seni

Gâlib-i dîvâneyim Ferhâd u Mecnûna salâ 

Yüz çevirmem olsa dünyâ bir yana ben bir yana 

Şem'ine pervâneyim pervâ ne lâzımdır bana 

Anlasın bî-gâne bilsin âşinâ sevdim seni