Neşati-Edirne Şehrengizi (Tam metin+günümüz Türkçesiyle)

ŞEHRENGİZ Fe‘ilâtün/mefâ‘ilün/fe‘ilün 1. Gel gel iy kilk-i ‘anberîn-sîmâ Hâl-pîrâ-yı çihre-i ma‘nâ 2. Gel gel iy peyk-i vâdî-i i‘câz Ser kadem-kerde-i râh-ı sad râz 3. Gel gel iy bâg-bân-ı gülşen-i cân Nâvdânuñdan eyle âb ı revân 4. Ney gibi eyle ‘ışkdan âgâz Demidür eyle nagmeñi şehnâz 5. Gel senüñle güher-feşân olalum Medh-i hûbânda hem-zebân olalum 6. Evvelâ bir ser-âmedüñ bî-bâk Vasf-ı hüsninde olalum çâlâk 7. Nazmumuzla cihânı mest idelüm Dil-i ‘uşşâkı mey-perest idelüm 8. İsmini eyleyüp bu resm ile bâz İdelüm ehl-i ‘ışkı vâkıf-ı râz 9. Hüsn ile âftâb-ı çarh-ı safâ Nâm ile Hañcı-zâde-i yektâ 10. ‘Âlem-ârâ şehenşeh-i hûbân Zîr-dest-âver-i memâlik-i ân 11. Bâreka'llah zihî fürûg-ı cemâl Hâbbeza dil-rübâ-yı ferruh-fâl 12. Hüsn ile ser-efrâz-ı bî-hemtâ Nâz ile hod müsellem-i yektâ 13. Nedür ol kim nigâh-ı düzdîde Ser-be-ser şîve-i pesendîde 14. Lebi hüsn-i edâda reşk-i nebât Belki şermende-sâz-ı âb-ı hayât 15. Serde destâr-ı kec levendâne Gözde sahbâ-yı nâz mestâne 16. Dir idüm yok nazîri bî-pervâ Olmasa ger Emîr-i hoş-sîmâ 17. Ne Emîr âfet-i dil ü cândur Nâzenîn-i nev-hân-ı devrândur 18. Servi eyler çemende bî-ârâm Serde destâr-ı sebz ile o hırâm 19. Çeşmi ser-mest-i câm-ı istîgna Nigeh-i dil-firîbi hûş-rübâ 20. Çeşminüñ ‘akl u hûş bîmârı Zülfinüñ cân u dil giriftârı 21. Âh mestâne ol nigâh nedür Serde ol kakül-i siyâh nedür 22. İtse gîsûların ham-ender-ham Pîç ü tâba düşer dil-i ‘âlem 23. Serde ol kakül-i mu‘anberden Cümle ‘uşşâk çıkdı hep serden 24. Gerçi hüsn ile dil-ârâdur Okçı-zâde cevân-ı ra‘nâdur 25. Nedür ol âfetüñ de etvârı Fart-ı ‘işveyle lutf-ı güftârı 26. Çeşmi meyhâne-i girişme vü nâz Gamze-i şûhı mest-i hûş-güdâz 27. Nedür ol kadd ü kâmet ol reftâr O levendâne tarz ile destâr 28. Cebhe-i pâki mihr-i pür-enver Kaşları nev-hilâl-i zib-âver 29. Ol iki ebrûvan-ı hûn-efşân Dest-i kudretle bir keşîde kemân 30. Müjeler hod çü hancer-i âzâr Her biri bir hadeng-i sîne-güdâz 31. Çarh-ı hüsne bu mihr-i tâbândur Yagcı-zâde meh-i dırahşândur 32. Nâzük ol deñlü kadd ü reftarı Kudsiyân cân ile griftârı 33. Nedür ol gamze ile çeşm-i siyâh Cân virür gâhî Hızra itse nigâh 34. Nedür ol ebrûvân-ı zîb-efzâ Ki ider reşk kadd-i mâhı dü-tâ 35. Cümle endâmı nâzük ü dil-keş Mihr-i tâbende-rûy u hem mehveş 36. Hâl-ı ruhsârı reşk-i müşg-i Hoten Nigeh-i dil-firîbi şûr-efgen 37. Gamzesi ol ki tîr-i nâz be-kef Sîne-i kudsiyândur aña hedef 38. Bu gül-i gülşen-i melâhatdur Veznci gonçe-i letâfetdür 39. İsmi hubân-ı şehr içinde Hasan Kendi fart-ı cemâl ile ahsen 40. Cümleden dil-firîb ü hoş-demdür Şîve-i nâz ile müsellemdür 41. Nedür ol nâz ile o hoş reftâr O nezâketle şîve-i güftâr 42. Lutf ile la‘li gelse güftâre Rûh-bahş olur ‘âşık-ı zâre 43. Hâl-ı ruhsârı hâbetü's-sevdâ Hokka-i la‘li bir dür-i yektâ 44. Serde ya turra-i mu‘anberdür Yâ letâfetle müşg-i ezferdür 45. Bu letâfetle bir perî-sîmâ Dü birâder dü dil-ber-i ra‘nâ 46. Hüsn ile dil-rübâ-yı şûh ü besîm İsm ile Mustafâ vü İbrâhîm 47. Olmış ol dü birâder-i hoşter Bir nihâl üzre iki gonçe-i ter 48. Biri reşk-âver-i meh-i pür-nûr Birisi pençe-gîr-i pençe-i hûr 49. Biri sad nâz ile hümâ-pervâz Biri perî-şîve dilber-i mümtâz 50. Terk idüp âhir ol iki âfet Dil-i ‘uşşâkı kıldı bî-tâkat 51. Gerçi oldı nihân nazarlardan Lîk gitmez hayâli dillerden 52. Hüsn-i sâbun-fürûşı yad idelüm Dil-i ‘uşşâk-ı zârı şâd idelüm 53. Ol ki bir âfet-i sehi-kaddür Dilberân içre ismi Ahmeddür 54. Böyle bir hoş dil-nevâz olmaz Nagme-perdâz-ı bezm-i nâz olmaz 55. Nagme-senc olsa ger olur gûyâ Gül-i bülbül-nümâ-yı bezm-i safâ 56. Hem mü’eddeb vücûh ile her dem Hem yine şûh-tab‘-ı dil-hurrem 57. Bâdeden olsa ruhları pür-tâb Dil-i ‘âşıkda kor mı tâkat tâb 58. Rûyı kim şem-i meclis-ârâdur Pertev-endâz-ı bezm-i dünyâdur 59. Gamzesi kahramân-ı şûr u fiten Rüstemânî nigâhı merd-efgen 60. Bu letâfetle bir perî-ruhsâr Olmaz ammâ ki Hâcı da inkâr 61. Nâzenîn âfet-i perî-peyker ‘İşveger dil-rübâ-yı ferruh-fer 62. Çeşm-i mahmûrı nergis-i şehlâ Ruh-ı pür-tâbı lâle-i hamrâ 63. Nedür ol gerden-i safâ-güster Nedür ol dest ü pây ile ruhlar 64. Gerçi bir âfet-i perîveşdür Lîk gâyetle âh serkeşdür 65. Fitne çeşminden ihtîrâz eyler Nigehi rûzgâra nâz eyler 66. Gamzesi fart-ı hışm ile hûn-rîz Tîr-i müjgânı cevr ile ser-tîz 67. Bu sitemger hemîşe bî-pervâ Tünd-hulıkda âfet-i dünyâ 68. Fart-ı ‘işveyle lîk İbrâhim Sâhib-i hüsn-i hulk u tâb‘-ı selîm 69. Hoş-kıyâfet ‘aceb perî-rûdur Meh-cebîn ü hilâl-ebrûdur 70. Şem‘-i ruhsârı kim fürûzândur Rûşenî-bahş-ı hâne-i cândur 71. Hem-çü ‘anberîndür o hâl anda Revnak-efzâ o reng-i al anda 72. N’ola dâ’im o hâl-i ‘anberveş Micmer-i cânı kılsa pür-âteş 73. Kaddi serv-i çemen-tırâz-ı safâ Perveriş-yâb-ı âb-ı istîgnâ 74. Dest ü pâ nâzük ü dehân nâzük Sîne tâbende mû-miyân nâzük 75. N’ola olsa Halîl-i şûh-ı besîm Peyrev-i medh-i hüsn-i İbrâhîm 76. Kaddine kâmeti berâberdür İsmine ismi dahı hem-berdür 77. Nev- zuhûr âfet-i perî-peyker Dil-ber-i şîvekâr-ı ferruh-fer 78. Ruhı âyînedâr-ı tûtî-i cân Leb-i şekker-feşânı kut-ı revân 79. Nedür ol âhûvâne çeşm-i siyâh Ki ider ‘aklı bir nigehle tebâh 80. Leb-i ‘İsi-beyânı rûh-efzâ Zülf-i ‘anber-şemîmi hûş-rübâ 81. Görse Leylâ o zülf-i şeb-gûnı Cân u dilden olurdı mecnûnı 82. Serv ise bâg -ı nâza kadd-ı Halîl Verd-i ra‘nâ degül mi İsma‘îl 83. Gülşen-i hüsne ruhları gül-i al Kaddı mevzûn-hırâm-ı tâze-nihâl 84. Nedür ol kadd ü kâmet ol endâm Fart-ı ‘işveyle nâzükane hırâm 85. Dehen-i tengi nokta-i mevhûm Cevher-i ferd gibi nâ-maksûm 86. Şevk-i ‘îd-i visâli dest-efşân Kebş-i cân u dili ider kurbân 87. Bu letâfetle mâh-ı şehr-âşûb Yûsuf-ı Mısr-ı nâzdur Ya‘kûb 88. Nice Ya‘kûb Yusuf-ı sânî Çarh-i hüsnüñ meh-i dırahşânı 89. Yûsuf-ı hüsn iken o şehr-âşûb İsmi olmak garîbdür Ya‘kûb 90. Aña Ya‘kûb-ı cân pür-gamdür Ki firâkıyla dîde pür-nemdür 91. Kaddine serv-i bâg üftâde Ruhına verd-i al dil-dâde 92. Kıldı sad nâz ile o kadd ü hırâm Cûy-ı bâgı çemende bî-ârâm 93. Gonçelar bezm-i bâgda bî-bâk Şevk-i la‘lıyla hep girîbân-çâk 94. Gerçi bu şîvekâr-ı hoş-demdür Lîk Mâhmud şûh-ı ‘âlemdür 95. Şem‘-i pür-tâbı bezm-i devrânuñ Nev gül-i nâzı gülşen-i cânuñ 96. Böyle bir âteşîn-cemâl olmaz Böyle bir pâk verd-i al olmaz 97. Ruh-ı pür-tâbı gülşen-i cândur La‘l-i rengîni verd-i handândur 98. Hüsn ile mâh-peyker-i ‘âlem Nâz ile şîvekâr-ı ferruh-dem 99. Nola ‘uşşâkdan o şûh-ı cihân İtse gâhî cemâlini pinhân 100. Mâhdur ol cemâl-i ‘âlem-tâb Mâh itmez mi gâhî ebr nikâb 101. N’ola olsa bu nazm-ı şehrengiz Medh-i Bayram ile neşât-âmiz 102. Nice Bayram hüsn ile mümtâz Nâz ile dil-ber-i hümâ-pervâz 103. Kaşları nev-hilâl-i zîb-efzâ Sâyim-i hecre vaslı ‘îd-i safâ 104. Nedür âheste nâz ile o hırâm Ki ider seyri cânı bî-ârâm 105. Ruh-ı pür-tâbı verd-i ra‘nâdur Kadd-i mevzûnı serv-i bâlâdur 106. Nâz ile gelse kaddi reftâre Lerze-endâz olur dil-i zâre 107. Leyle-i kadr zülf-i dil-suzı ‘İyd-i behcet cemâl-i bihrûzı 108. Medh-i hubân çü irdi pâyane Düşdi nev ârzû dil ü câne 109. Çâk idüp şevk ile girîbânum Çıka eflâke âh u efgânum 110. ‘Arz -ı hâl eyleyem be-sad zârî Akıdup eşk-i çeşm-i hûn-bârı 111. O şeh-i hüsne kim odur bî-bâk Âteş-endâz-ı hırmen-i idrâk 112. Varayın hâk-i pâyine giryân Diyeyin iy şehenşeh-i hûbân 113. Şeh-levendâ perîveşâ sad dâd Cevr ü bî-dâd-ı gamzeden feryâd 114. Komadı dilde tâb u tâkat âh Nice tâkat nigâha ruhsat âh 115. Ki ider gökde câm-ı mâh-ı şikest Çîn-i ebrûñ ile olup hem-dest 116. Geh girişmeyle bir olup bî-bâk Sîne-i kudsiyânı eyler çâk 117. Böyle ruhsat neden o gaddâre Fitne-cû âfet-i sitemkâre 118. Söyle lutf it meded helâk oldum Tîg-i cevr ile çâk çâk oldum 119. Yok günâhum be-hâkk-ı ‘ışk illâ Medh-i hubânı eyledüm imlâ 120. Fi’l-hâkîka ‘aceb kabâhatdür Bu ki ancak cevâb-ı hayretdür 121. Lîk maksûdum iy şeh-i mümtâz Sen idüñ sen be-hâkk-ı nâz ü niyâz 122. Gayrı rû-pûş idi murâd-ı derûn Hep senüñçündi medh-i gûn-â-gûn 123. Sen şehenşâh-ı kişver-i cânsın Hükm-fermâ-yı cümle hubânsın 124. Sensin el-hak be-fart-ı mâhbûbî ‘Alem-efrâz-ı kişver-i hûbî 125. Sensin ol pâdişâh-ı hüsn ü behâ Kisrî-i tahtgâh-ı mihr ü vefâ 126. Milket-i hüsne kâkülüñ yek-ser Virdi zencîr-i ‘adl ile zîver 127. Lutfdur cümle tarz u etvâruñ Lutfdur ben fakîre hep kârüñ 128. Lutfdur cümle tarz-ı nâ-dîdeñ Şâhidümdür nigâh-ı düzdîdeñ 129. Pes-i dîvârdan nedür o nigâh Ne nigeh rûh-bahş u cism-tebâh 130. Görse ger ol nigâh-ı pinhânı Hızr u ‘Îsî be-zevk-i rûhânî 131. Birisi şevk ile olup kurbân Cân fida ide biri dest-efşân 132. Yok kemâl-i keremle sende kusûr Baht-ı beddür beni iden mehcûr 133. Âh elinden ne çâre neyleyeyin Oldı dil bî-sitâre neyleyeyin 134. Ben o küstâh bendeñem ki senüñ Kaldum âzurde-tab‘ nâzuña senüñ 135. Ya‘ni ilhâh ile be-sad ibrâm Dürr-i güftârüñ eyledüm ikdâm 136. Bu ne bî-hude vaz‘-ı nâ-hoşdur Ki göñül şerm ile pür-âteşdür 137. Beni öldür ki şerme yok tâkat Eyle ‘uşşâka ser-be-ser gayret 138. Tevbe iy pâdişâh-ı bende-nevâz Tevbe iy şeh-süvâr-ı ‘arsa-i nâz 139. Kalmadı dilde şimdi bir ümmîd Bu hicâb eyledi beni nevmîd 140. Dil ne ülfet ne bezm-i câm ister Dest ber-sîne bir selâm ister 141. Gel Neşâtî yeter du‘â eyle Fart-ı ihlâs ile senâ eyle 142. Hüsn ile tâ ki dil-berân-ı cihân Ola hayret-fezâ-yı dîde-i cân 143. Gül gibi tab‘-ı pâki şâd olsun Lutfı hüsni gibi ziyâd olsun 144. Ser-i kûyında cem‘ olup ‘uşşâk Pür ola sıyt-ı ‘ışk ile âfâk Kaynak: Mahmut KAPLAN Metin ve Günümüz Türkçesi 1. Beyit: Gel gel iy kilk-i ‘anberîn-sîmâ Hâl-pîrâ-yı çihre-i ma‘nâ Günümüz Türkçesi: Gel, ey misk kokulu yüzü olan kalem; gel de mânâ yüzünü ben gibi süsleyen “ben”i çiz. 2. Beyit: Gel gel iy peyk-i vâdî-i i‘câz Ser kadem-kerde-i râh-ı sad râz Günümüz Türkçesi: Gel, ey mucize vadisinin ulakçısı; yüz sır yolunda başını koyup yürüyen haberci, gel. 3. Beyit: Gel gel iy bâg-bân-ı gülşen-i cân Nâvdânuñdan eyle âb ı revân Günümüz Türkçesi: Gel, ey can bahçesinin bahçıvanı; oluklarından akıp giden suyu (ilhamı) akıt. 4. Beyit: Ney gibi eyle ‘ışkdan âgâz Demidür eyle nagmeñi şehnâz Günümüz Türkçesi: Ney gibi aşkla söze başla; şimdi şehnâz makamında nağmeni dile getirme vaktidir. 5. Beyit: Gel senüñle güher-feşân olalum Medh-i hûbânda hem-zebân olalum Günümüz Türkçesi: Gel, seninle inci saçar gibi yazalım; güzelleri övmekte aynı dili konuşalım. 6. Beyit: Evvelâ bir ser-âmedüñ bî-bâk Vasf-ı hüsninde olalum çâlâk Günümüz Türkçesi: Önce korkusuzca bir giriş yapalım; güzelliğini anlatmada çevik ve atak olalım. 7. Beyit: Nazmumuzla cihânı mest idelüm Dil-i ‘uşşâkı mey-perest idelüm Günümüz Türkçesi: Şiirimizle dünyayı mest edelim; âşıkların gönlünü şarap düşkünü gibi coşturalım. 8. Beyit: İsmini eyleyüp bu resm ile bâz İdelüm ehl-i ‘ışkı vâkıf-ı râz Günümüz Türkçesi: Bu usulle adını da anıp, aşk ehline sırrı bildirelim. 9. Beyit: Hüsn ile âftâb-ı çarh-ı safâ Nâm ile Hañcı-zâde-i yektâ Günümüz Türkçesi: Güzellikte sefa göğünün güneşi; adıyla da eşsiz Hancı-zâde. 10. Beyit: ‘Âlem-ârâ şehenşeh-i hûbân Zîr-dest-âver-i memâlik-i ân Günümüz Türkçesi: Dünyayı süsleyen güzeller şahı; o ülkelerin (gönüllerin) hepsini hükmü altına alan. ________________________________________ 11. Beyit: Bâreka'llah zihî fürûg-ı cemâl Hâbbeza dil-rübâ-yı ferruh-fâl Günümüz Türkçesi: Maşallah, ne yüz aydınlığı; ne bahtı açık, gönül çelen bir güzel! 12. Beyit: Hüsn ile ser-efrâz-ı bî-hemtâ Nâz ile hod müsellem-i yektâ Günümüz Türkçesi: Güzellikte eşsiz bir baş tacı; nazda da tartışmasız tek. 13. Beyit: Nedür ol kim nigâh-ı düzdîde Ser-be-ser şîve-i pesendîde Günümüz Türkçesi: O çalıp çırpan bakış nedir öyle; baştan sona beğenilen cilve nedir? 14. Beyit: Lebi hüsn-i edâda reşk-i nebât Belki şermende-sâz-ı âb-ı hayât Günümüz Türkçesi: Dudağı edasıyla bitkileri kıskandırır; hatta âb-ı hayatı bile utandırır. 15. Beyit: Serde destâr-ı kec levendâne Gözde sahbâ-yı nâz mestâne Günümüz Türkçesi: Başında yiğitçe eğri sarık; gözlerinde naz şarabıyla mestlik. 16. Beyit: Dir idüm yok nazîri bî-pervâ Olmasa ger Emîr-i hoş-sîmâ Günümüz Türkçesi: “Eşi benzeri yok” derdim; meğer güzel yüzlü Emir olmasa. 17. Beyit: Ne Emîr âfet-i dil ü cândur Nâzenîn-i nev-hân-ı devrândur Günümüz Türkçesi: Ne Emir’dir o: canın da gönlün de belası; devrin nazlı, taze delikanlısı. 18. Beyit: Servi eyler çemende bî-ârâm Serde destâr-ı sebz ile o hırâm Günümüz Türkçesi: Yeşil sarığı ve salınışıyla bahçedeki serviyi bile huzursuz eder. 19. Beyit: Çeşmi ser-mest-i câm-ı istîgna Nigeh-i dil-firîbi hûş-rübâ Günümüz Türkçesi: Gözü, “gamsızlık kadehi”yle sarhoş; gönül çelen bakışı aklı baştan alır. 20. Beyit: Çeşminüñ ‘akl u hûş bîmârı Zülfinüñ cân u dil giriftârı Günümüz Türkçesi: Gözünün hastası akıl ve şuur; saçının tutsak ettiği can ve gönül. 21. Beyit: Âh mestâne ol nigâh nedür Serde ol kakül-i siyâh nedür Günümüz Türkçesi: Ah, o sarhoş bakış nedir; başındaki o siyah perçem nedir? 22. Beyit: İtse gîsûların ham-ender-ham Pîç ü tâba düşer dil-i ‘âlem Günümüz Türkçesi: Saçını kıvrım kıvrım etse, âlemin gönlü de kıvrılıp bükülür. ________________________________________ 23. Beyit: Serde ol kakül-i mu‘anberden Cümle ‘uşşâk çıkdı hep serden Günümüz Türkçesi: Başındaki o misk kokulu perçem yüzünden bütün âşıklar başını (aklını) yitirdi. 24. Beyit: Gerçi hüsn ile dil-ârâdur Okçı-zâde cevân-ı ra‘nâdur Günümüz Türkçesi: Güzelliğiyle gönül süsler; Okçı-zâde, alımlı bir gençtir. 25. Beyit: Nedür ol âfetüñ de etvârı Fart-ı ‘işveyle lutf-ı güftârı Günümüz Türkçesi: O afetin hâlleri nedir öyle; cilvesi aşırı, sözü tatlı. 26. Beyit: Çeşmi meyhâne-i girişme vü nâz Gamze-i şûhı mest-i hûş-güdâz Günümüz Türkçesi: Gözü çekişme ve naz meyhanesi; şuh gamzesi aklı eritip sarhoş eder. 27. Beyit: Nedür ol kadd ü kâmet ol reftâr O levendâne tarz ile destâr Günümüz Türkçesi: O boy pos, o yürüyüş nedir; o yiğitçe tarz ve sarıkla? 28. Beyit: Cebhe-i pâki mihr-i pür-enver Kaşları nev-hilâl-i zib-âver Günümüz Türkçesi: Temiz alnı ışıl ışıl güneş; kaşları süslü yeni hilâl. 29. Beyit: Ol iki ebrûvan-ı hûn-efşân Dest-i kudretle bir keşîde kemân Günümüz Türkçesi: O iki kan saçan kaş, kudret eliyle çekilmiş bir yay gibi. 30. Beyit: Müjeler hod çü hancer-i âzâr Her biri bir hadeng-i sîne-güdâz Günümüz Türkçesi: Kirpikleri inciten hançer gibi; her biri göğsü delen bir ok. ________________________________________ 31. Beyit: Çarh-ı hüsne bu mihr-i tâbândur Yagcı-zâde meh-i dırahşândur Günümüz Türkçesi: Güzellik feleğinin parlayan güneşi; Yağcı-zâde, ışıldayan bir ay. 32. Beyit: Nâzük ol deñlü kadd ü reftarı Kudsiyân cân ile griftârı Günümüz Türkçesi: Boyu yürüyüşü o kadar narin ki; melekler bile canıyla tutulur. 33. Beyit: Nedür ol gamze ile çeşm-i siyâh Cân virür gâhî Hızra itse nigâh Günümüz Türkçesi: O gamze ve siyah göz nedir; bazen Hızır’a baksa can verir (diriltir). 34. Beyit: Nedür ol ebrûvân-ı zîb-efzâ Ki ider reşk kadd-i mâhı dü-tâ Günümüz Türkçesi: O güzellik artıran kaşlar nedir; ayın boyunu bile kıskançlıktan iki büker. 35. Beyit: Cümle endâmı nâzük ü dil-keş Mihr-i tâbende-rûy u hem mehveş Günümüz Türkçesi: Bütün bedeni narin ve çekici; yüzü parlayan güneş, aynı zamanda ay gibi. 36. Beyit: Hâl-ı ruhsârı reşk-i müşg-i Hoten Nigeh-i dil-firîbi şûr-efgen Günümüz Türkçesi: Yanağındaki ben Hoten miskini kıskandırır; gönül çelen bakışı fitne salar. 37. Beyit: Gamzesi ol ki tîr-i nâz be-kef Sîne-i kudsiyândur aña hedef Günümüz Türkçesi: Gamzesi, elinde naz oku; hedefi meleklerin göğsüdür. 38. Beyit: Bu gül-i gülşen-i melâhatdur Veznci gonçe-i letâfetdür Günümüz Türkçesi: Bu, güzellik bahçesinin gülü; naziklik goncasının ölçülü, tartılı hâli. 39. Beyit: İsmi hubân-ı şehr içinde Hasan Kendi fart-ı cemâl ile ahsen Günümüz Türkçesi: Şehrin güzelleri içinde adı Hasan; aşırı güzelliğiyle zaten “en güzel”. 40. Beyit: Cümleden dil-firîb ü hoş-demdür Şîve-i nâz ile müsellemdür Günümüz Türkçesi: Hepsinden daha gönül alıcı, sözü hoş; nazlı edasıyla kabul görmüş. ________________________________________ 41. Beyit: Nedür ol nâz ile o hoş reftâr O nezâketle şîve-i güftâr Günümüz Türkçesi: O nazla güzel yürüyüş nedir; o incelikle konuşma edası nedir? 42. Beyit: Lutf ile la‘li gelse güftâre Rûh-bahş olur ‘âşık-ı zâre Günümüz Türkçesi: Yakut dudağı lütufla konuşsa, inleyen âşığa can verir. 43. Beyit: Hâl-ı ruhsârı hâbetü's-sevdâ Hokka-i la‘li bir dür-i yektâ Günümüz Türkçesi: Yanağındaki ben sevda tanesi; yakut dudağı bir hokkanın içindeki tek inci. 44. Beyit: Serde ya turra-i mu‘anberdür Yâ letâfetle müşg-i ezferdür Günümüz Türkçesi: Başında ya misk kokulu perçem var; ya da zarafetle saçılmış amber misk. 45. Beyit: Bu letâfetle bir perî-sîmâ Dü birâder dü dil-ber-i ra‘nâ Günümüz Türkçesi: Bu zarafetle peri yüzlü iki kardeş, iki alımlı sevgili. 46. Beyit: Hüsn ile dil-rübâ-yı şûh ü besîm İsm ile Mustafâ vü İbrâhîm Günümüz Türkçesi: Güzellikte şuh ve güler yüzlü gönül çelen; adları Mustafa ile İbrahim. 47. Beyit: Olmış ol dü birâder-i hoşter Bir nihâl üzre iki gonçe-i ter Günümüz Türkçesi: O iki hoş kardeş, bir fidan üstündeki iki taze gonca gibi. 48. Beyit: Biri reşk-âver-i meh-i pür-nûr Birisi pençe-gîr-i pençe-i hûr Günümüz Türkçesi: Biri ışıklı ayı kıskandırır; biri güneşin pençesini bile yakalar. 49. Beyit: Biri sad nâz ile hümâ-pervâz Biri perî-şîve dilber-i mümtâz Günümüz Türkçesi: Biri yüz nazla hüma gibi uçar; biri peri edalı, seçkin bir sevgili. 50. Beyit: Terk idüp âhir ol iki âfet Dil-i ‘uşşâkı kıldı bî-tâkat Günümüz Türkçesi: Sonunda o iki afet çekip gidince âşıkların gönlü dermanını yitirdi. ________________________________________ 51. Beyit: Gerçi oldı nihân nazarlardan Lîk gitmez hayâli dillerden Günümüz Türkçesi: Gözlerden kayboldular ama hayalleri gönüllerden çıkmaz. 52. Beyit: Hüsn-i sâbun-fürûşı yad idelüm Dil-i ‘uşşâk-ı zârı şâd idelüm Günümüz Türkçesi: Şimdi sabun satan güzelin güzelliğini analım; ağlayan âşıkların gönlünü şen edelim. 53. Beyit: Ol ki bir âfet-i sehi-kaddür Dilberân içre ismi Ahmeddür Günümüz Türkçesi: O uzun boylu bir afet; sevgililer içinde adı Ahmed. 54. Beyit: Böyle bir hoş dil-nevâz olmaz Nagme-perdâz-ı bezm-i nâz olmaz Günümüz Türkçesi: Böylesi hoş gönül okşayan olmaz; naz meclisinin nağme kurucusu gibi. 55. Beyit: Nagme-senc olsa ger olur gûyâ Gül-i bülbül-nümâ-yı bezm-i safâ Günümüz Türkçesi: Nağme ölçse sanki; sefa meclisinin bülbül gibi gülü olur. 56. Beyit: Hem mü’eddeb vücûh ile her dem Hem yine şûh-tab‘-ı dil-hurrem Günümüz Türkçesi: Her daim yüzü edepli; ama yine de şuh tabiatlı, gönül açıcı. 57. Beyit: Bâdeden olsa ruhları pür-tâb Dil-i ‘âşıkda kor mı tâkat tâb Günümüz Türkçesi: Yanakları şaraptan ışıldasa, âşığın gönlünde sabır kalır mı? 58. Beyit: Rûyı kim şem-i meclis-ârâdur Pertev-endâz-ı bezm-i dünyâdur Günümüz Türkçesi: Yüzü meclisi süsleyen bir mum; dünyanın sohbetine ışık saçan. 59. Beyit: Gamzesi kahramân-ı şûr u fiten Rüstemânî nigâhı merd-efgen Günümüz Türkçesi: Gamzesi isyan ve fitnenin kahramanı; Rüstem gibi bakışı yiğitleri devirir. 60. Beyit: Bu letâfetle bir perî-ruhsâr Olmaz ammâ ki Hâcı da inkâr Günümüz Türkçesi: Bu zarafetle peri yüzlüdür; Hacı bile bunu inkâr edemez. 61. Beyit: Nâzenîn âfet-i perî-peyker ‘İşveger dil-rübâ-yı ferruh-fer Günümüz Türkçesi: Narin, peri endamlı bir güzel; cilveli, gönül çelen ve uğurlu bir sevgili. 62. Beyit: Çeşm-i mahmûrı nergis-i şehlâ Ruh-ı pür-tâbı lâle-i hamrâ Günümüz Türkçesi: Mahmur gözü ela bir nergis gibi; ışıldayan yanağı kızıl bir lâle gibi. 63. Beyit: Nedür ol gerden-i safâ-güster Nedür ol dest ü pây ile ruhlar Günümüz Türkçesi: O ferahlık saçan boyun nedir; o el, ayak ve yüz güzelliği nedir? 64. Beyit: Gerçi bir âfet-i perîveşdür Lîk gâyetle âh serkeşdür Günümüz Türkçesi: Peri gibi bir güzeldir ama çok da inatçı/huysuzdur. 65. Beyit: Fitne çeşminden ihtîrâz eyler Nigehi rûzgâra nâz eyler Günümüz Türkçesi: Fitne çıkaran gözlerden sakınır; bakışını dünyaya nazla çevirir. 66. Beyit: Gamzesi fart-ı hışm ile hûn-rîz Tîr-i müjgânı cevr ile ser-tîz Günümüz Türkçesi: Gamzesi öfkeyle kan dökercesine; kirpik okları cefayla pek sivridir. 67. Beyit: Bu sitemger hemîşe bî-pervâ Tünd-hulıkda âfet-i dünyâ Günümüz Türkçesi: Bu zulmeden hep pervasızdır; sert huylulukta dünyanın belasıdır. 68. Beyit: Fart-ı ‘işveyle lîk İbrâhim Sâhib-i hüsn-i hulk u tâb‘-ı selîm Günümüz Türkçesi: Cilvesi fazla olsa da İbrahim; güzel huylu ve sağlam tabiatlıdır. 69. Beyit: Hoş-kıyâfet ‘aceb perî-rûdur Meh-cebîn ü hilâl-ebrûdur Günümüz Türkçesi: Çok hoş görünümlü, peri yüzlüdür; ay alınlı, hilâl kaşlıdır. 70. Beyit: Şem‘-i ruhsârı kim fürûzândur Rûşenî-bahş-ı hâne-i cândur Günümüz Türkçesi: Yanağının mumu yanar; can evini aydınlatır. 71. Beyit: Hem-çü ‘anberîndür o hâl anda Revnak-efzâ o reng-i al anda Günümüz Türkçesi: Oradaki ben amber gibidir; o al renk daha da parıldar. 72. Beyit: N’ola dâ’im o hâl-i ‘anberveş Micmer-i cânı kılsa pür-âteş Günümüz Türkçesi: O amber gibi ben, canın buhurdanını ateşle doldursa ne çıkar? 73. Beyit: Kaddi serv-i çemen-tırâz-ı safâ Perveriş-yâb-ı âb-ı istîgnâ Günümüz Türkçesi: Boyu, safa bahçesinin servisi; tok-gönüllülük suyuyla yetişmiş. 74. Beyit: Dest ü pâ nâzük ü dehân nâzük Sîne tâbende mû-miyân nâzük Günümüz Türkçesi: Eli ayağı narin, ağzı narin; göğsü parlak, beli incecik. 75. Beyit: N’ola olsa Halîl-i şûh-ı besîm Peyrev-i medh-i hüsn-i İbrâhîm Günümüz Türkçesi: Şuh ve güler yüzlü Halil, İbrahim’in güzelliğini övmeye tâbi olsa ne olur? 76. Beyit: Kaddine kâmeti berâberdür İsmine ismi dahı hem-berdür Günümüz Türkçesi: Boyu posu birbirine denktir; adı da adıyla (birbirine) uygundur. 77. Beyit: Nev- zuhûr âfet-i perî-peyker Dil-ber-i şîvekâr-ı ferruh-fer Günümüz Türkçesi: Yeni belirmiş peri endamlı bir güzel; edalı, gönül çelen, uğurlu bir sevgili. 78. Beyit: Ruhı âyînedâr-ı tûtî-i cân Leb-i şekker-feşânı kut-ı revân Günümüz Türkçesi: Yanağı canın papağanına ayna; şeker saçan dudağı ruha gıdadır. 79. Beyit: Nedür ol âhûvâne çeşm-i siyâh Ki ider ‘aklı bir nigehle tebâh Günümüz Türkçesi: O ceylan gibi siyah göz nedir ki bir bakışta aklı yerle bir eder? 80. Beyit: Leb-i ‘İsi-beyânı rûh-efzâ Zülf-i ‘anber-şemîmi hûş-rübâ Günümüz Türkçesi: İsa gibi can veren sözlü dudağı ruhu diriltir; amber kokulu saçı aklı alır. 81. Beyit: Görse Leylâ o zülf-i şeb-gûnı Cân u dilden olurdı mecnûnı Günümüz Türkçesi: Leyla o gece renkli saçı görse, canı gönülden Mecnun kesilirdi. 82. Beyit: Serv ise bâg -ı nâza kadd-ı Halîl Verd-i ra‘nâ degül mi İsma‘îl Günümüz Türkçesi: Naz bahçesinde Halil’in boyu serviyse, İsmail de alımlı bir gül değil mi? 83. Beyit: Gülşen-i hüsne ruhları gül-i al Kaddı mevzûn-hırâm-ı tâze-nihâl Günümüz Türkçesi: Güzellik gülşeninde yanağı al güldür; boyu ölçülü yürüyen taze fidandır. 84. Beyit: Nedür ol kadd ü kâmet ol endâm Fart-ı ‘işveyle nâzükane hırâm Günümüz Türkçesi: O boy pos ve endam nedir; cilvesiyle ince ince yürüyüş nedir? 85. Beyit: Dehen-i tengi nokta-i mevhûm Cevher-i ferd gibi nâ-maksûm Günümüz Türkçesi: Dar ağzı hayali bir nokta gibi; tek cevher gibi bölünmez. 86. Beyit: Şevk-i ‘îd-i visâli dest-efşân Kebş-i cân u dili ider kurbân Günümüz Türkçesi: Kavuşma bayramının şevkiyle el çırpar; canını ve gönlünü kurban eder. 87. Beyit: Bu letâfetle mâh-ı şehr-âşûb Yûsuf-ı Mısr-ı nâzdur Ya‘kûb Günümüz Türkçesi: Bu zarafetle şehir karıştıran bir aydır; naz Mısırının Yusuf’u Ya‘kûb’dur. 88. Beyit: Nice Ya‘kûb Yusuf-ı sânî Çarh-i hüsnüñ meh-i dırahşânı Günümüz Türkçesi: Ya‘kûb nasıl “ikinci Yusuf” olur; o, güzellik feleğinin parlayan ayıdır. 89. Beyit: Yûsuf-ı hüsn iken o şehr-âşûb İsmi olmak garîbdür Ya‘kûb Günümüz Türkçesi: Güzelliğin Yusuf’u iken, adının Ya‘kûb olması tuhaftır. 90. Beyit: Aña Ya‘kûb-ı cân pür-gamdür Ki firâkıyla dîde pür-nemdür Günümüz Türkçesi: Ona “canın Ya‘kûb’u” denir; ayrılığıyla gözler yaş doludur. 91. Beyit: Kaddine serv-i bâg üftâde Ruhına verd-i al dil-dâde Günümüz Türkçesi: Bahçenin servisi onun boyuna meftun; al gül de yanağına vurulmuş. 92. Beyit: Kıldı sad nâz ile o kadd ü hırâm Cûy-ı bâgı çemende bî-ârâm Günümüz Türkçesi: Yüz nazla o boy yürüyüş, bahçenin suyunu bile çimende huzursuz eder. 93. Beyit: Gonçelar bezm-i bâgda bî-bâk Şevk-i la‘lıyla hep girîbân-çâk Günümüz Türkçesi: Bahçedeki goncalar korkusuzdur; yakut dudağa özlemle yakaları yırtıktır. 94. Beyit: Gerçi bu şîvekâr-ı hoş-demdür Lîk Mâhmud şûh-ı ‘âlemdür Günümüz Türkçesi: Bu da edalı, hoş sohbet biridir; fakat Mahmud dünyanın en şuhudur. 95. Beyit: Şem‘-i pür-tâbı bezm-i devrânuñ Nev gül-i nâzı gülşen-i cânuñ Günümüz Türkçesi: Devrin meclisinin parlak mumudur; can gülşeninin nazlı yeni gülüdür. 96. Beyit: Böyle bir âteşîn-cemâl olmaz Böyle bir pâk verd-i al olmaz Günümüz Türkçesi: Böyle ateş gibi bir yüz olmaz; böylesine temiz bir al gül olmaz. 97. Beyit: Ruh-ı pür-tâbı gülşen-i যখনdur La‘l-i rengîni verd-i handândur Günümüz Türkçesi: Işıltılı yanağı can gülşenidir; yakut renkli dudağı gülen güldür. 98. Beyit: Hüsn ile mâh-peyker-i ‘âlem Nâz ile şîvekâr-ı ferruh-dem Günümüz Türkçesi: Güzelliğiyle dünyanın ay yüzlüsü; nazıyla edalı, uğurlu nefesli. 99. Beyit: Nola ‘uşşâkdan o şûh-ı cihân İtse gâhî cemâlini pinhân Günümüz Türkçesi: Dünya şuhu bazen âşıklardan güzelliğini gizlese ne olur? 100. Beyit: Mâhdur ol cemâl-i ‘âlem-tâb Mâh itmez mi gâhî ebr nikâb Günümüz Türkçesi: O, âlemi aydınlatan bir aydır; ay da bazen bulutu örtü yapmaz mı? 101. Beyit: N’ola olsa bu nazm-ı şehrengiz Medh-i Bayram ile neşât-âmiz Günümüz Türkçesi: Bu şehrengiz şiiri Bayram’ı övmekle neşeli olsa ne çıkar? 102. Beyit: Nice Bayram hüsn ile mümtâz Nâz ile dil-ber-i hümâ-pervâz Günümüz Türkçesi: Bayram güzellikte ne kadar seçkin; nazıyla hüma gibi süzülen bir sevgili. 103. Beyit: Kaşları nev-hilâl-i zîb-efzâ Sâyim-i hecre vaslı ‘îd-i safâ Günümüz Türkçesi: Kaşları süsleyen yeni hilâldir; ayrılık orucu tutana kavuşma sefa bayramıdır. 104. Beyit: Nedür âheste nâz ile o hırâm Ki ider seyri cânı bî-ârâm Günümüz Türkçesi: O ağır ağır, nazlı yürüyüş nedir ki; seyredeni bile huzursuz eder. 105. Beyit: Ruh-ı pür-tâbı verd-i ra‘nâdur Kadd-i mevzûnı serv-i bâlâdur Günümüz Türkçesi: Işıltılı yanağı alımlı bir güldür; ölçülü boyu yüce bir servidir. 106. Beyit: Nâz ile gelse kaddi reftâre Lerze-endâz olur dil-i zâre Günümüz Türkçesi: Nazla yürüyüşe kalksa, inleyen gönül titrer. 107. Beyit: Leyle-i kadr zülf-i dil-suzı ‘İyd-i behcet cemâl-i bihrûzı Günümüz Türkçesi: Gönül yakan saçı Kadir gecesi gibi; yüzünün aydınlığı bayram sevinci gibidir. 108. Beyit: Medh-i hubân çü irdi pâyane Düşdi nev ârzû dil ü câne Günümüz Türkçesi: Güzelleri övme sona erince, gönle ve cana yeni bir arzu düştü. 109. Beyit: Çâk idüp şevk ile girîbânum Çıka eflâke âh u efgânum Günümüz Türkçesi: Şevkle yakamı yırtayım; ahım feryadım göklere çıksın. 110. Beyit: ‘Arz -ı hâl eyleyem be-sad zârî Akıdup eşk-i çeşm-i hûn-bârı Günümüz Türkçesi: Yüz inleyişle hâlimi arz edeyim; kanlı gözyaşları dökeyim. 111. Beyit: O şeh-i hüsne kim odur bî-bâk Âteş-endâz-ı hırmen-i idrâk Günümüz Türkçesi: O güzellik şahı korkusuzdur; idrak harmanına ateş salandır. 112. Beyit: Varayın hâk-i pâyine giryân Diyeyin iy şehenşeh-i hûbân Günümüz Türkçesi: Ağlayarak ayak toprağına varayım; “ey güzellerin şahı” diyeyim. 113. Beyit: Şeh-levendâ perîveşâ sad dâd Cevr ü bî-dâd-ı gamzeden feryâd Günümüz Türkçesi: Ey yiğit hükümdar, peri gibi güzel; gamzenin zulmünden feryat ediyorum. 114. Beyit: Komadı dilde tâb u tâkat âh Nice tâkat nigâha ruhsat âh Günümüz Türkçesi: Ah, gönülde güç kuvvet bırakmadı; o bakışa nasıl dayanılır? 115. Beyit: Ki ider gökde câm-ı mâh-ı şikest Çîn-i ebrûñ ile olup hem-dest Günümüz Türkçesi: Kaşının kırımı, gökteki ay kadehini bile kırdırır. 116. Beyit: Geh girişmeyle bir olup bî-bâk Sîne-i kudsiyânı eyler çâk Günümüz Türkçesi: Bazen pervasızca çekişir; meleklerin göğsünü bile yarar. 117. Beyit: Böyle ruhsat neden o gaddâre Fitne-cû âfet-i sitemkâre Günümüz Türkçesi: Neden o gaddara böyle izin var; fitne arayan, eziyetkâr afete? 118. Beyit: Söyle lutf it meded helâk oldum Tîg-i cevr ile çâk çâk oldum Günümüz Türkçesi: Lütfedip söyle, imdat; helak oldum, zulüm kılıcıyla paramparça oldum. 119. Beyit: Yok günâhum be-hâkk-ı ‘ışk illâ Medh-i hubânı eyledüm imlâ Günümüz Türkçesi: Aşk hakkı için suçum yok; yalnız güzelleri övdüm, yazıya döktüm. 120. Beyit: Fi’l-hâkîka ‘aceb kabâhatdür Bu ki ancak cevâb-ı hayretdür Günümüz Türkçesi: Gerçekte bu tuhaf bir “suç”tur; bu ancak hayretin cevabı olabilir. 121. Beyit: Lîk maksûdum iy şeh-i mümtâz Sen idüñ sen be-hâkk-ı nâz ü niyâz Günümüz Türkçesi: Ama maksadım, ey seçkin şah; naz ve niyaz hakkı için sendin, yine sendin. 122. Beyit: Gayrı rû-pûş idi murâd-ı derûn Hep senüñçündi medh-i gûn-â-gûn Günümüz Türkçesi: İçimdeki maksat başkası gibi örtülüydü; türlü türlü övgüler aslında hep senin içindi. 123. Beyit: Sen şehenşâh-ı kişver-i cânsın Hükm-fermâ-yı cümle hubânsın Günümüz Türkçesi: Sen can ülkesinin padişahısın; bütün güzellerin hükümranısın. 124. Beyit: Sensin el-hak be-fart-ı mâhbûbî ‘Alem-efrâz-ı kişver-i hûbî Günümüz Türkçesi: Gerçekten de sevgililikte aşırısın; güzellik ülkesini bayraklandıransın. 125. Beyit: Sensin ol pâdişâh-ı hüsn ü behâ Kisrî-i tahtgâh-ı mihr ü vefâ Günümüz Türkçesi: Sen güzellik ve değerin padişahısın; sevgi ve vefa tahtının Kisrâ’sısın. 126. Beyit: Milket-i hüsne kâkülüñ yek-ser Virdi zencîr-i ‘adl ile zîver Günümüz Türkçesi: Perçemin güzellik ülkesine baştan başa; adalet zinciri gibi bir süs verir. 127. Beyit: Lutfdur cümle tarz u etvâruñ Lutfdur ben fakîre hep kârüñ Günümüz Türkçesi: Bütün hâl ve tavrın lütuftur; bana yoksula yaptığın her şey lütuftur. 128. Beyit: Lutfdur cümle tarz-ı nâ-dîdeñ Şâhidümdür nigâh-ı düzdîdeñ Günümüz Türkçesi: Görülmemiş bütün tavırların lütuftur; buna “hırsız bakışın” bile şahittir. 129. Beyit: Pes-i dîvârdan nedür o nigâh Ne nigeh rûh-bahş u cism-tebâh Günümüz Türkçesi: Duvarın ardından o bakış nedir; hem ruh veren hem beden yıkan bakış? 130. Beyit: Görse ger ol nigâh-ı pinhânı Hızr u ‘Îsî be-zevk-i rûhânî Günümüz Türkçesi: O gizli bakışı görseydi, Hızır da İsa da ruhani bir zevke ererdi. 131. Beyit: Birisi şevk ile olup kurbân Cân fida ide biri dest-efşân Günümüz Türkçesi: Biri şevkle kurban olur; biri el açıp canını feda eder. 132. Beyit: Yok kemâl-i keremle sende kusûr Baht-ı beddür beni iden mehcûr Günümüz Türkçesi: Senin kereminde kusur yok; beni mahrum eden kötü talihtir. 133. Beyit: Âh elinden ne çâre neyleyeyin Oldı dil bî-sitâre neyleyeyin Günümüz Türkçesi: Ah, ne çare; gönlüm yıldızsız kaldı, ne yapayım? 134. Beyit: Ben o küstâh bendeñem ki senüñ Kaldum âzurde-tab‘ nâzuña senüñ Günümüz Türkçesi: Ben senin küstah kulunum; nazın yüzünden incinmiş hâlde kaldım. 135. Beyit: Ya‘ni ilhâh ile be-sad ibrâm Dürr-i güftârüñ eyledüm ikdâm Günümüz Türkçesi: Yani yalvarıp yüz ısrarla; söz incilerini dizmeye girişip durdum. 136. Beyit: Bu ne bî-hude vaz‘-ı nâ-hoşdur Ki göñül şerm ile pür-âteşdür Günümüz Türkçesi: Bu ne boş ve hoş olmayan hâl; gönül utançla ateş dolu. 137. Beyit: Beni öldür ki şerme yok tâkat Eyle ‘uşşâka ser-be-ser gayret Günümüz Türkçesi: Beni öldür; bu utanca dayanacak güç yok. Âşıklara baştan sona gayret ver. 138. Beyit: Tevbe iy pâdişâh-ı bende-nevâz Tevbe iy şeh-süvâr-ı ‘arsa-i nâz Günümüz Türkçesi: Tövbe, ey kul okşayan padişah; tövbe, ey naz meydanının atlı şahı. 139. Beyit: Kalmadı dilde şimdi bir ümmîd Bu hicâb eyledi beni nevmîd Günümüz Türkçesi: Artık gönülde umut kalmadı; bu utanç beni umutsuz etti. 140. Beyit: Dil ne ülfet ne bezm-i câm ister Dest ber-sîne bir selâm ister Günümüz Türkçesi: Gönül ne ülfet ister ne içki meclisi; yalnız göğse el koyup bir selam ister. 141. Beyit: Gel Neşâtî yeter du‘â eyle Fart-ı ihlâs ile senâ eyle Günümüz Türkçesi: Gel Neşâtî, yeter; dua et ve tam bir ihlasla övgü söyle. 142. Beyit: Hüsn ile tâ ki dil-berân-ı cihân Ola hayret-fezâ-yı dîde-i cân Günümüz Türkçesi: Dünya güzelleri güzellikleriyle can gözünü hayrete düşürdükçe… 143. Beyit: Gül gibi tab‘-ı pâki şâd olsun Lutfı hüsni gibi ziyâd olsun Günümüz Türkçesi: Gül gibi temiz tabiatı şen olsun; lütfu da güzelliği gibi artsın. 144. Beyit: Ser-i kûyında cem‘ olup ‘uşşâk Pür ola sıyt-ı ‘ışk ile âfâk Günümüz Türkçesi: Mahallesinin başında âşıklar toplansın; ufuklar aşkın ünüyle dolsun.

Python ve Rstudio

RStudio (LRstudio) vs Python Karşılaştırması

RStudio vs Python

"Veri Biliminin İki Dev İsmi: İstatistik mi, Genel Programlama mı?"

Python Nedir?

Python, 1991 yılında geliştirilen, okunabilirliği yüksek ve genel amaçlı bir programlama dilidir. "Her şeyi yapabilirim" felsefesiyle tasarlanmıştır.

✔ Çok Yönlü: Web geliştirme, yapay zeka, otomasyon ve oyun yapımı için uygundur.
✔ Sözdizimi: İngilizceye çok yakın, sade ve öğrenmesi kolay bir yapısı vardır.
✔ Ekosistem: TensorFlow, PyTorch, Pandas ve Django gibi devasa kütüphanelere sahiptir.

RStudio (R) Nedir?

RStudio, aslında R programlama dili için geliştirilmiş en popüler IDE'dir. İstatistikçiler tarafından istatistikçiler için üretilmiştir.

✔ İstatistiksel Odak: Karmaşık veri analizleri ve akademik araştırmalar için optimize edilmiştir.
✔ Görselleştirme: ggplot2 gibi paketlerle dünya standartlarında grafikler üretir.
✔ Veri Raporlama: R Markdown sayesinde analizleri anında PDF veya HTML raporlara dönüştürür.

Veri Yapıları ve Giriş Türleri

Python Veri Tipleri

Temel Tipler

x = 5          # int (tam sayı)
y = 3.14       # float (ondalık)
isim = "Ali"   # str (metin)
durum = True   # bool (mantıksal)

Koleksiyonlar

liste = [1, 2, 3]         # List (Değiştirilebilir)
sozluk = {"yas": 25}      # Dict (Anahtar-Değer)
demet = (10, 20)          # Tuple (Sabit)

R Veri Tipleri

Temel Tipler

x <- 5L        # integer (L eki ile)
y <- 3.14      # numeric (varsayılan ondalık)
isim <- "Ali"  # character (metin)
durum <- TRUE  # logical (mantıksal)

Koleksiyonlar

vektor <- c(1, 2, 3)      # Vector (Aynı tip öğeler)
liste <- list(1, "A")     # List (Farklı tip öğeler)
faktor <- factor(c("A"))  # Factor (Kategorik veri)

Kullanım Örnekleri & Kod Yapısı

🐍 Python: Veri Manipülasyonu

Senaryo: Bir CSV dosyasını okuyup satış verilerini filtrelemek.

import pandas as pd

# Veriyi oku
df = pd.read_csv('satislar.csv')

# Satışları filtrele (1000 TL üzeri)
buyuk_satislar = df[df['tutar'] > 1000]

# Ortalamayı hesapla
print(buyuk_satislar['tutar'].mean())

Kullanım Alanı: Otomasyon, Yapay Zeka, Veri Mühendisliği.

📊 R: İstatistiksel Görselleştirme

Senaryo: Veri setindeki korelasyonu şık bir grafikle göstermek.

library(ggplot2)

# Veriyi yükle (Hazır veri seti)
data(mpg)

# Saçılım grafiği oluştur (ggplot2)
ggplot(mpg, aes(x=displ, y=hwy, color=class)) +
  geom_point() +
  labs(title="Motor Hacmi vs Verimlilik")

Kullanım Alanı: Akademik Yayınlar, Klinik Testler, Ekonometri.

Kritik Kıyaslama

Özellik	Python	RStudio (R)
Temel Veri Yapısı	List / Dictionary	Vector / Data Frame
Veri Giriş Kolaylığı	Pandas ile çok esnek (JSON, SQL, vb.)	Tidyverse ile tablo odaklı
Öğrenme Eğrisi	Daha Kolay / Hızlı	İstatistik Bilgisi Gerektirir
Veri Görselleştirme	Matplotlib, Seaborn (Esnek)	ggplot2 (Mükemmel ve Hazır)
Yapay Zeka / ML	Endüstri Standardı	Akademik Araştırma Odaklı

Hangisini Seçmelisiniz?

Eğer amacınız yazılım geliştirmek, yapay zeka modelleri üretmek veya otomasyon ise kesinlikle Python ile başlamalısınız.

Ancak saf akademik araştırma, derin istatistiksel testler ve kusursuz grafik raporları hazırlamak istiyorsanız RStudio sizin için en doğru duraktır.

Python: Modern & Esnek RStudio: Bilimsel & Analitik

Cemşid ü Hurşid (Özet, Selman-ı Saveci)

Cemşid ü Hurşid - Bir Aşk Destanı

Selman-ı Saveci'nin Ölümsüz Eseri

Cemşid ü Hurşid

"Çin'den Rum diyarına uzanan bir aşk, savaş ve vuslat hikayesi."

14. yüzyıl şairi Selman-ı Saveci tarafından kaleme alınan bu mesnevi, Çin Hükümdarı'nın oğlu Cemşid ile Rum Kayseri'nin kızı Hurşid arasındaki destansı aşkı anlatır.

1. Sihirli Rüya

Hikaye Çin'de başlar. Hükümdar Fağfur'un oğlu Cemşid, bir gece rüyasında (bazı anlatımlarda sihirli bir kadehte) eşsiz güzellikte bir kız görür. Bu hayali sevgiliye sırılsıklam aşık olur. Yaptığı araştırmalar sonucunda, kalbini çalan bu güzelin Rum (Bizans) diyarının prensesi Hurşid olduğunu öğrenir.

2. Zorlu Yolculuk

Aşkı uğruna tahtını ve sarayını geride bırakmaya karar veren Cemşid, yanına sadık dostu Mihrab'ı alır. Tanınmamak ve tehlikelerden korunmak için zengin bir tüccar kılığına girer. Uzun ve meşakkatli bir yolculuğun ardından Rum ülkesine ulaşır. Cömertliği ve getirdiği nadide mallarla kısa sürede halkın ve sarayın dikkatini çeker.

3. Karşılaşma ve Aşk

Saray bahçesinde gerçekleşen karşılaşmada Hurşid, bu yakışıklı yabancıyı görür görmez o da aşka düşer. Dadılar ve mektuplar aracılığıyla gizli bir iletişim başlar. Cemşid, bir süre sonra tüccar kimliğini bir kenara bırakır ve Hurşid'e aslında Çin Hükümdarı'nın oğlu olduğunu itiraf eder.

4. Savaş Meydanı

Bu sırada Şam Hükümdarı, Hurşid'e talip olur ancak reddedilir. Bunun üzerine büyük bir orduyla Rum ülkesine saldırır ve şehri kuşatır. Rum ordusu zor durumdayken Cemşid, gerçek kimliğine yaraşır bir şekilde zırhlarını kuşanır. Savaş meydanına inerek tek başına ordunun kaderini değiştirir ve Şam hükümdarını mağlup eder.

5. Zafer ve Mutlu Son

Cemşid'in bu kahramanlığı, onun sadece bir tüccar olmadığını, asil bir prens olduğunu herkese kanıtlar. Rum Kayseri, ülkesini kurtaran bu gence kızını sevinçle verir. Muhteşem bir düğünün ardından çift, bir süre sonra Çin'e döner. Cemşid tahta geçer ve Hurşid ile birlikte ülkeyi adaletle, mutluluk içinde yönetirler.

İran'ın Büyük Eseri: Şehname'nin Özeti (Firdevsi)

Şehname: Krallar Kitabı

ŞEHNAME

Krallar Kitabı

Firdevsi tarafından kaleme alınan, yaklaşık 60.000 beyitten oluşan, İran tarihini yaratılıştan İslam fetihlerine kadar anlatan devasa destan.

1. Mitik Çağ

Yaratılış, medeniyetin kuruluşu ve kötülükle mücadelenin başlangıcı.

Keyumers

İlk insan ve ilk kraldır. Dağlarda yaşar, halkına leopar derisi giydirir. Oğlu Siyamak öldürülür, torunu Huşeng ile intikam alır.

Huşeng

Medeniyeti getirir. Taşa çarpan demirle kıvılcım çıkarıp ateşi bulur, demirciliği ve sulamayı başlatır.

Tahmuras

"Devlerin bağlayıcısı" olarak bilinir. Devleri yener, onlardan okuma yazmayı öğrenir. Yün eğirmeyi ve hayvanları evcilleştirmeyi öğretir.

Cemşid

700 yıl hüküm sürer. Tıbbı, gemi yapımını bulur, toplum sınıflarını ayırır ve Nevruz'u başlatır. Kibre kapılıp kendini tanrı ilan edince "kut" onu terk eder.

Zehhak

Bin yıllık Arap tiranı. İblis'in kandırmasıyla omuzlarında çıkan iki yılanı beslemek için her gün iki gencin beyni feda edilir.

Kave ve Feridun

Demirci Kave isyan başlatır. Cemşid'in soyundan gelen Feridun, Zehhak'ı Demavend Dağı'na zincirler ve tahta geçer.

Dünyanın Bölünüşü

Feridun dünyayı üç oğlu arasında paylaştırır:

Selm: Batı (Rum/Anadolu)
Tur: Doğu (Turan/Türkistan ve Çin)
İrec: Merkez (İran)

Selm ve Tur'un İrec'i öldürmesi, yüzyıllar sürecek İran-Turan savaşlarını başlatır.

2. Kahramanlık Çağı

Destanın en uzun bölümü. Krallardan ziyade "Pehlevanlar" ön plandadır.

Rüstem (Rüstem-i Zâl)

Şehname'nin en büyük kahramanı. Zâl ve Rudabe'nin oğlu, atı Rahş ile 600 yıl boyunca İran tahtının koruyucusu.

• Yedi Macera (Heft Han): Kral Keykavus'u kurtarmak için devler ve canavarlarla savaşır.
• Rüstem ve Sohrab: Savaş meydanında tanıyamadığı oğlu Sohrab'ı trajik bir şekilde öldürür.
• Ölümü: Üvey kardeşi Şağad'ın tuzağında kuyuya düşerek ölür, düşerken Şağad'ı da okla vurur.

Menuçehr

İrec'in torunu. Selm ve Tur'u öldürerek dedesinin intikamını alır.

Zâl ve Simurg

Beyaz saçlı doğan Zâl, Simurg tarafından büyütülür. Rüstem'in babasıdır.

Keykavus

Kibirli kral. Gökyüzüne uçmaya çalışır, sürekli esir düşer ve Rüstem tarafından kurtarılır.

Siyavuş

İftiraya uğrayıp ateşten geçer ve yanmaz. Turan'a sığınır ve orada öldürülür.

Keyhüsrev

Siyavuş'un oğlu. Turan kralı Efrasiyab'ı öldürür, sonra mistik şekilde kaybolur.

İsfendiyar

Rüstem'i zincire vurmaya çalışır. Rüstem, Simurg'un yardımıyla onu gözünden vurur.

3. Tarihi Çağ

Efsaneden gerçek tarihe geçiş. İskender dönemi ve Sasaniler.

Dara ve İskender

İskender, önceki İran şahının Rum prensesinden olan oğlu olarak tasvir edilir. Kardeşi Dara (Darius) ile savaşır ve tahtı devralır.

Eşkaniler (Partlar)

Firdevsi bu dönemi çok kısa geçer, sadece isimlerinden bahseder.

Sasaniler Dönemi

Erdeşir Babekan: Kurucu kral.
Behram Gûr: Avcılığı ve adaletiyle ünlü, halkın sevdiği kral.
Nuşirevan (Adil): En parlak dönem. Veziri Büzürgmihr ile satrancın gelişi bu dönemdedir.
Hüsrev Perviz: Şirin'e olan aşkı ve Bizans ilişkileri ile bilinir.

Çöküş ve Son

Son kral Yezdigerd III ve İslam ordularının yükselişi. Rüstem Ferruhzad'ın mektubu imparatorluğun sonunu müjdeler. Yezdigerd'in ölümüyle Sasani soyu ve destan sona erer.

İskender, Zülkarneyn, Hızır

Büyük İskender Tarih Şeridi

Veda Hutbesi

VEDÂ HUTBESİ

خطبة الوداع

Hz. Peygamber’in Vedâ haccında okuduğu hutbeler.

Müellif: BÜNYAMİN ERUL

Resûl-i Ekrem Vedâ haccı (10/632) sırasında Arafat, Mina ve Akabe gibi yerlerde ashaba hitap etmiş ve kısa, veciz bir şekilde tavsiyelerde bulunmuştur. Bu hitabeler, Câhiz’in el-Beyân ve’t-tebyîn (II, 31-33) adlı eseri başta olmak üzere bazı tarih kitaplarında derlenerek uzunca bir Vedâ hutbesi metni teşkil edilmiştir. “Hutbetü’l-vedâ” ifadesini ilk defa Câhiz kullanmış, bu ifade daha sonraki müelliflerce de benimsenmiştir.

Resûlullah’ın arefe günü Arafat’ta irat ettiği ilk hutbe Cübeyr b. Mut‘im, Câbir b. Abdullah ve Abdullah b. Mes‘ûd gibi sahâbîler tarafından nakledilmiştir. Câbir b. Abdullah’ın anlatımına göre Hz. Peygamber Arafat’a gelince Nemire’de kendisi için kurulan çadıra yerleşmiş, güneş batıya doğru kayınca devesiyle vadinin ortasına gelmiş ve deve üzerinde ashaba hitap etmiş, Rebîa b. Ümeyye b. Halef adlı sahâbî de söylediklerini tekrarlamıştır. Süleyman b. Amr b. Ahvas, Ebû Bekre ve İbn Abbas’ın naklettiklerine göre Resûl-i Ekrem bayramın birinci günü Mina’da da halka hitap etmiştir. İbn Abbas’ın hutbeyi naklettikten sonra, “Allah’a yemin ederim ki bu sözler Resûlullah’ın ümmetine vasiyetidir; burada hazır bulunanlar bulunmayanlara tebliğ etsin” şeklindeki sözleri manidardır.

Hadis kaynaklarındaki bazı rivayetlere göre Hz. Peygamber yine bayramın birinci günü şeytan taşlama yerlerine gittiğinde halka tekrar hitap etmiştir. Bayramın ikinci veya üçüncü günlerinde aynı mevkide irat ettiği hutbeyi Abdullah b. Ömer, tâbiînden Ebû Nadre ve Ebû Hürre er-Rekāşî amcasından naklen anlatmaktadır. İbn Ömer’in bu rivayetine göre Nasr sûresi Vedâ haccı esnasında Mina’da teşrîk günlerinin birinde nâzil olmuş, Resûlullah bunun vedalaşma anlamına geldiğini anlamış, devesine binerek Akabe’ye gelmiş, sahâbîler onun etrafında toplanınca tekrar bir hutbe irat etmiştir. Bazı rivayetlerde ise hitabelerin zamanı verilmemektedir. Muhtemelen yine bayram günlerinde Mina’da gerçekleşen hemen hemen aynı içerikteki bir hitabeyi de Amr b. Hârice ile Ebû Ümâme el-Bâhilî nakletmiştir. Hz. Peygamber’in bu hutbelerinde söylediği sözler âdeta bir vedalaşma gibidir. Orada bulunanların şahsında bütün ümmetine mesajlar veren Resûlullah, hitabelerinin sonunda ashaba Allah’ın kendisine verdiği tebliğ görevini yerine getirip getirmediğini sormuş ve “evet” cevabını alınca, “Tebliğ ettim Allahım, şahit ol!” demiştir.

Resûl-i Ekrem’in birkaç yerde yaptığı bu konuşmalarda soru-cevap tarzını kullandığı, çok kalabalık olan cemaatten birçoğunun duyması için aynı sözleri tekrar tekrar söylediği anlaşılmaktadır. Konuşmaların sonunda tebliğini ulaştırdığını onaylatması iletişim açısından ayrı bir önem arzetmektedir. Hutbe metinlerinde görülen farklılıkların mâna ile rivayet edilmesinden, râvi tasarruflarından veya mezhep faktöründen kaynaklandığı söylenebilir. Hz. Peygamber’in miras olarak bıraktığı şeyin rivayetlere Kur’an veya Kur’an ve Sünnet yahut Kur’an ve Ehl-i beyt şeklinde yansımasıyla ilgili ihtilâf bu şekilde açıklanabilir. Ayrıca hadis usulüne göre ferd, garîb, hatta şâz kalan bazı rivayetler de söz konusudur.

Vedâ hutbelerinde bütün insanlara yönelik evrensel mesajlar olduğu gibi kul haklarını ilgilendiren konular da ele alınmıştır. Dolayısıyla Vedâ hutbesinin alternatif bir insan hakları beyannâmesi niteliğinde sayılması isabetli olmamakla birlikte Allah’ın affetmeyeceği iki günahtan biri olan kul hakkına büyük önem vermesi dikkat çekicidir. Resûlullah Vedâ hutbelerinde can ve mal dokunulmazlığı, Câhiliye âdetlerinden olan ribânın ve kan davalarının kaldırılması, suçun şahsîliği, karı-koca arasındaki haklar ve sorumluluklar, çocuğun babasından başkasına nisbet edilmemesi, müslüman kardeşliği, müslümanların birbiriyle savaşmaması, emanetlerin sahiplerine iade edilmesi gibi doğrudan kul hakkını ilgilendiren hususlar yanında kendisinin son peygamber olması, ümmetine miras olarak Allah’ın kitabını ve sünnetini bırakması gibi temel esaslara vurgu yapmıştır. Vedâ hutbesiyle Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 1948’de yayımladığı İnsan Hakları Evrensel Beyannâmesi’ni karşılaştıran çalışmalar yapılmıştır (bk. bibl.).

Güvenilir kaynaklardaki rivayetlerden derlenen Vedâ hutbeleri metni ana hatlarıyla şöyledir: Hz. Peygamber Allah’a hamd ve senâdan sonra şöyle buyurdu:

Ey insanlar! Bilmiyorum, belki de bugünden sonra burada sizinle bir daha buluşamayacağım. Allah’ın rahmeti bugün sözümü işitip onu iyice kavrayanların üzerine olsun! Benim bu sözlerimi burada bulunanlar bulunmayanlara bildirsin. Olabilir ki bildirilen kimse burada bulunandan daha iyi anlar ve itaat eder.

Ey insanlar! Biliniz ki rabbiniz birdir, atanız da birdir. Bütün insanlar Âdem’den gelmiş, Âdem de topraktan yaratılmıştır. Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiçbir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük ancak takvâ iledir. Biliniz ki bu şehriniz Mekke, bugününüz arefe ve bu ayınız zilhicce nasıl mukaddes ve dokunulmaz ise mallarınız ve canlarınız da aynı şekilde dokunulmazdır. Câhiliye devrindeki her türlü ribâ kaldırılmıştır, ayağımın altındadır. Fakat ana paranız sizindir. Ne haksızlık edin ne de haksızlığa uğrayın. Kaldırdığım ilk faiz amcam Abbas b. Abdülmuttalib’in faizidir. Câhiliye devrinin kan davaları da kaldırılmıştır. Kaldırdığım ilk kan davası akrabalarımdan Rebîa b. Hâris b. Abdülmuttalib’in oğlu Âmir’in kan davasıdır.

Ey insanlar! Kadınların haklarına riayet etmenizi ve bu hususta Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim. Siz kadınları Allah’ın emaneti olarak aldınız. Onların namus ve iffetini Allah adına söz vererek helâl edindiniz. Dikkat edin! Sizin kadınlar üzerinde hakkınız olduğu gibi onların da sizin üzerinizde hakları vardır. Sizin onlar üzerindeki hakkınız iffet ve namuslarını korumalarıdır. Kadınların sizin üzerinizdeki hakları geleneklere uygun biçimde yiyecek ve giyeceklerini sağlamanızdır. Kadınlar hususunda Allah’tan korkun ve onlara en iyi şekilde davranın.

Ashabım! Bugün şeytan sizin şu topraklarınızda yeniden saltanat ve nüfuz kurma ümidini ebediyen kaybetmiştir. Fakat size yasakladığım şeyler dışında küçük gördüğünüz şeylerde şeytana uyarsanız bu da onu sevindirir ve cesaret verir. Sözümü iyi dinleyin ve belleyin. Müslüman müslümanın kardeşidir. Bir müslümanın malı rızası olmadan diğer bir müslümana helâl olmaz. Sakın zulmetmeyin. Herkes ancak kendi işlediği suçtan sorumludur. Baba oğlunun, oğul da babasının suçundan sorumlu tutulamaz. Allah her vârisin mirastan payını tayin etmiştir. Artık bir vârisin diğer mirasçıları mahrum edecek şekilde vasiyette bulunulması helâl değildir. Çocuklar babalarından başkasına nisbet edilemez. Ödünç alınan şeyler sahibine geri verilmelidir. Yararlanılmak üzere alınan şeyler de sahiplerine iade edilmelidir. Borçlar ödenmelidir. Birinin borcunu üstlenen kefil de o borcu ödemelidir. Kimin yanında bir emanet varsa onu sahibine iade etsin. Rabbiniz olan Allah’tan sakının, O’na kulluk edin. Beş vakit namazınızı kılın. Ramazan ayında oruç tutun, hac ibadetini yerine getirin, mallarınızın zekâtını gönül hoşluğuyla verin. Yöneticilerinize Allah’ın kitabına uydukları sürece itaat edin ve böylece rabbinizin cennetine girin. Benden sonra küfre ve sapkınlığa düşüp birbirinizin boynunu vurmayın. Benden sonra hiçbir peygamber gelmeyecektir.

Ey müminler! Size iki emanet bırakıyorum. Onlara sımsıkı sarıldığınız takdirde bir daha asla yolunuzu şaşırmazsınız. Bunlar Allah’ın kitabı Kur’an’la peygamberinin sünnetidir (veya Ehl-i beyt’i).

Daha sonra Resûlullah, “Ey insanlar! Yarın beni sizden soracaklar. O zaman ne diyeceksiniz?” deyince ashap, “Allah’ın risâletini tebliğ ettin, görevini yaptın, bize nasihatte bulundun diye şahitlik ederiz” dediler. Bunun üzerine Resûlullah şehâdet parmağını semaya doğru kaldırdı, sonra da insanlara doğru çevirip indirerek, “Şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab!” dedi.