Recez nedir, özellikleri nelerdir?

Recez nedir, özellikleri nelerdir?

Halil bin Ahmed'in aruzdaki sistemine göre müctelibe adlı üçüncü dairenin üç bahirinden hezec, recez ve remel arasında yer alan yedi harfli tefilelerden oluşan recezin kelime anlamı titreme demektir. Develerin ayağa kalkarken titremesine sebep olan recez de illet ve zihaf kurallarına çok defa maruz kalması sebebiyle bu ismi almıştır.

Müzik ve şiirle alakalı bir terim olan recez aynı zamanda Arapların kasid, remel ve recez diye bilinen belirli konulara ayrılmış şiir şeklinin adıdır.

Arap halk şiirinin başlangıcı kabul edilen recezler; çarşı-pazardaki günlük konuşmalar, devecilerin ezgileri, savaş meydanı atışma-sataşma-meydan okumaları, kadınların savaşanları teşvikleri ve savaşanlara serzenişleri, çocuk oyun-şarkı-ninnileri dile getirmek için kullanılmıştır.

Bu halleriyle vezinsiz ve secili olan recezler, Cahiliye döneminde çeşitli ilhamların, irticali konuşmaların ifade şekli olarak kullanılmış ancak çok azı günümüze ulaşmıştır.

En eski nazım biçimi Kasid gibi 7. yüzyıldan itibaren uzun şiirlerin söylenmesinde kullanılan recez kasidelerine urcuze, şairine raciz denmiştir. Ağleb el-İcli (ölümü 642) ilk raciz, Accac (ölümü 715-716) ve oğlu Ru'be (400 beyitlik urcuzesi var.) en meşhur racizler olmuştur.

Abbasiler döneminde didaktik fıkra, tarih, hikaye, belagat, aruz, sarf-nahiv, hadis terimleri, siyer, akaid, fıkıh ve çeşitli bilimsel mevzular recezle anlatılmıştır. Her beyti kendi içinde kafiyeli ve bağımsız olan recezlere müzdevice-çift-müzdevic şiir denmiştir. Bu form aa, bb, cc, çç, dd, ee... şeklinde kafiyelenen mesnevilerin doğuşuna zemin hazırlamışıtr. Recez kafiye şeması şöyle olabilir:

…………………………………….a

…………………………………….a

*

***********************

…………………………………….b

…………………………………….b

*

***********************

…………………………………….c

…………………………………….c

*

***********************

…………………………………….a

…………………………………….a

*

***********************

…………………………………….d

…………………………………….d

*

***********************

…………………………………….a

…………………………………….a

İbnül Hebbariye'nin 2000 beyit, İbn Abdürabbih'in 445 beyitlik, Numan bin Muhammed'in 2375 beyitlik, İbnül Mu'tezz'in 420 beyitlik urcuzesi vardır.

Ayrıca, aslı dört “Müstef’ilün, Müstef’ilün, Müstef’ilün, Müstef’ilün” veya “Müfteilün, Müfteilün, Müfteilün, Müfteilün” oluşan ancak müstef’ilün, mefâilün, fâilün cüzlerinin farklı sıralanışlarına göre on beşe yakın şekli olan aruz bahrinin de adı olan recez, bu bahirle yazılmış şiirler için de kullanılır.