Türkçenin Latin alfabesine geçiş serüveni ve alfabe tartışmaları

1923’te Arap harflerinin yerine gelecek alfabenin tartışıldığı günlerde 40 sayfalık bir risale yazan Tahsin Ömer’in risalesini inceleyen Abdulmuttalip İpek, alfabe değişikliğiyle ilgili önemli tespitler yapmıştır:

Türkler, başta Türkçenin metinlerle izleyebildiğimiz ilk resmi yazı sistemi olan Göktürk yazısı olmak üzere, tarih boyunca yaşamış oldukları bölgelere, sahip oldukları inançlara ve benimsedikleri kültürlere göre pek çok alfabe kullanmışlardır. İslamiyet ile tanıştıktan sonra kabul ettikleri Arap alfabesini ise cüzi tasarruflarda bulunarak 1928 yılına kadar kullanmayı sürdürmüşlerdir. 1850’li yıllarda başlayan ve zaman zaman azalıp sonrasında yeniden alevlenen alfabe değişikliğine ilişkin tartışmalar, 1920’li yıllarda artarak devam etmiştir. Neticede 1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanun” meclis tarafından kabul edilmiş, 3 Kasım 1928 tarihinde ise Resmi Gazete’de yayımlanarak resmen yürürlüğe girmiştir. Bu süreçte yukarıda ana hatlarıyla ifade edildiği üzere, Latin harflerine geçmenin elzem olduğunu savunanlar olduğu kadar; bu görüşün tam tersini savunanlar, alfabe değişikliğine şiddetle karşı çıkanlar da olmuştur. Her iki görüşteki aydınlar da düşüncelerini o dönem gazetelerinde çıkan yazılarla, yayımlamış oldukları kitaplarla ve sunmuş oldukları raporlarla savunmuşlardır. Harf Devrimi’nin üzerinden neredeyse bir asır geçmiş olmasına rağmen hâlâ zaman zaman çeşitli yayın organlarında, sosyal medyada bu meselenin tartışılıyor olması Cumhuriyet dönemindeki diğer devrimlerle kıyaslandığında Harf Devrimi’nin çok daha önem arz ettiğini gözler önüne sermektedir. Bu meselenin dikkat çeken bir diğer yönü ise tartışmaların başladığı 1860’lı yıllardan günümüze gelinceye kadar alfabe değişikliğinde her zaman ideolojik faktörlerin ve dinî bir cephenin mevcut olmasıdır. Bunun temelinde ise hiç kuşkusuz Arap alfabesinin aynı zamanda İslam dininin kutsal kitabı Kur’an alfabesi olması yatmaktadır.

Kaynakça

İpek, A. (2017). Türk Harf Devrimi Öncesi Bir Alfabe Önerisi: İlmî Ve Tarihî Esaslara Nazaran Harflerimiz Latin Harflerinin Aynıdır Adlı Eser. SEFAD , 19-44.