İran Edebiyatında Hamse Sahibi Şairler ve Eserleri

 Şiirde mesnevi sayıları şairlerin hamse şairi, sitte şairi, seba şairi gibi isimlerle anılmasını sağlamıştır. Mesela hamse şairleri Nizami ve Emir Husrev, sitte şairi Senai ve seb'a şairi Nureddin Cami'i  gibi. Türk edebiyatında hamse sahibi şairlerin taklit ettiği İran edebiyatında farklı sayılarda mesneviye sahip şairler:

Genceli Nizâmî (1140- 1230), Hamse (Penc Genc): 

-Mahzenü’l Esrâr 

-Hurev ü Şîrîn 

-Leylî vü Mecnûn 

-Heft Peyker 

-İskender-nâme (İkbâlnâme ve Şeref-nâme)

Emîr Hüsrev-i Dihlevî (ö. 1325), Hamse: 

-Matla‘ul-Envâr 

- Şîrîn ü Husrev 

-Mecnûn u Leylî 

-Heşt Bihişt 

-Âyîne-i İskenderî

Kemâlüddîn Hâcû-yi Kirmânî (ö. 1460), Sitte: 

-Ravztü’l-Envâr 

-Hümây u Hümâyûn 

-Kemâl-nâme 

-Gül ü Nevrûz 

-Cevher-nâme, Sâm-nâme

Nizâmüddîn Mahmûd Dâ‘î-i Şîrazî (ö. 1460), Sitte: 

-Kitâbü’l-Müşahîd 

-Kitab-ı Genc-i Revân 

-Kitâb-ı Çihil Sabah 

-Kitâb-ı Çar Çemen 

-Kitâb-ı Çeşme-i Zindegânî 

-Kitâb-ı Işk-nâme

Cemâlî (Timur zamanında yaşamış ve mesnevilerini 1402-1417 arasında yazmış), Hamse: 

-Tuhfetü’l-Ebrâr 

-Mihr u Nigâr 

-Mahzûn u Mahbûb 

-Heft Evreng 

-İskender-nâme

Şemsedüddîn Muhammed Kâtîbî (ö. 1436), Sitte: 

-Gülşen-i Ebrâr 

-Mecma‘u’l- Bahreyn (Nâzır u Mânzûr) 

-Deh-Bâb 

-Sî-nâme (Muhibb ü Mahbûb) 

-Dil-rûbay -Leylî vü Mecnûn

Dervîş Eşref-i Merâgi (ö.

1450), Hamse:

-Menhecü’l-Ebrâr

-Şîrîn ü Husrev

-Leylî vü Mecncûn

-Heft Evreng (Işk-name)

- Zafer-nâme

 

 

Nûrüddîn Abdurrahman Câmî (ö. 1492), Seb‘a

(Heft-evreng):

-Silsiletü’z-Zeheb

-Salamân u Absâl

-Tuhfetü’l-Ahrâr

-Sübhatü’l-Ebrâr

-Yûsuf u Züleyhâ

-Leylî vü Mecnûn

-Hıred-nâme-i İskenderî

 

Hâtifî (ö. 1512), Hamse:

-Leylî vü Mecnûn

-Heft Manzar

-Şîrîn ü Husrev

-Tîmûr-nâme

-Şehinşâh-nâme

-İsmaîl-nâme

 

 

Âhî-i Meşhedî (ö. 1521?) Hamse: Kaynaklarda “Hamse Sahibi” olduğu bildiriliyor.

 

 

Hilâlî-i Esterbâdî (ö. 1529), Hamse (eksik):

-Leylâ vü Mecnûn

-Sıfâtü’l-Âşıkîn

-Şâh u Gedâ (Şâh u Dervîş)

 

Kâsımî-i Günâbâdî (ö. 1571’den sonra), Hamse:

-Şeh-nâme (İsmâ’ilnâme)

-Leylî vü Menûn

-Gûy u Çevgân

-Husrev vü Şîrîn

-Şâhruh-nâme.

Rehâ’i Şeyh Sa‘ddîn (ö. 1574’ten sonra), Hamse: Kaynaklarda Nizâmî’nin Hamse’sine nazire söylediği kaydedilmektedir.

 

Zülâlî (ö. 1616), Seb’a:

-Hüsn-i Gülû-sûz

-Şu‘le-i Dîdâr

-Meyhâne

-Zerre ve Hurşîd

-Âzer ü Semender

- Süleymân-nâme

(Süleymân u Belkîs)

-Mahmûd u Ayâz

 

Rebî‘-i Enceb Hâcî Magribî (ö.1780), Hamse: Hamse’nin Nizâmî’nin taklidi olduğu söyleniyor.

 

Nüvîdî Abdî Big Şirâzî (ö. 1590), Hamse: Kaynaklarda “Hamse Sahibi” olduğu bildiriliyor.

 

Rûhu’l-Emîn-i Isfahânî (ö. 1637), Hamse:

- Husrev u Şîrîn

-Matmah

-Leylî vü Mecnûn

-Âsumân-ı Heştüm

(Felekü’l-Burûc)

-Gülistân-ı Nâz

 

İtâbî Hasan Big, Hamse: Bu müellifin “Teklü” adlı Türk oymağından olduğu ve Hamse’ nin Nîzâmî’ye nazire olarak yazıldığı bildiriliyor.

 

Râ’î Hidâyetullâh (XVI. yüzyıl) Hamse:

-İskender-nâme

-Şîrîn ü Husrev

-Leylî vü Mecnûn

-Heft Peyker

-Beşinci mesnevisi kaydedilmiyor.

 

Hasan b. Seyyid Fethullâh (XVII. Yüzyıl) Hamse: 1628-1630 yılları arasında tamamlanan bu Hamse’nin “Nizâmî’ye nazire olduğu veya Hz. Muhammed ve dört halife için yazıldığı” şeklinde iki ayrı rivayet vardır.

 

Dâvud Şâhî (Bağdat valisi Davud Paşa), Hamse: Hamse’nin adının “Dürretü’t-Tâc” olduğu bildiriliyor.

 

Feyzî-i Hindî (ö. 1595), Hamse:

-Merkez-i Edvâr

-Süleymân u Belkîs

-Nâl u Dâmân

-Heft Kişver

-Ekber-nâme.

 

Molla Tuğrâ-i Meşhedî (ö. 1659), Hamse-i Nakîsa: Hamse’nin Golkonda sarayında (Haydarâbâd) bulunan beş kişinin hicvi olduğu söyleniyor.