Uygur alfabesi ne zaman kullanıldı, alfabenin özellikleri nelerdir?

Uygur Alfabesi

Göktürk Kağanlığı’nı yıkıp yerine kurulan Uygur Kağanlığı kuran Uygurlar, konar göçer çadır hayatını bırakıp şehirlere yerleşmiş, tarım ve ticaretle uğraşmışlardır.

Tibet Seferi (759-780) sonrası 692’de Bögü Kağan Maniheizm’i Uygurların devlet dini olarak kabul etmiştir. Manihesit Uygurlar Mani alfabesini; Budist Uygurlar Tibet, Brahmi alfabelerini, diğer Uygur boyları da Soğut, Göktürk, Süryani ve İbrani alfabelerini kullanmıştır.

Ancak Uygurların en zengin edebiyat ürünleri Uygur alfabesiyledir. 8-18. Yüzyılları arasında (Uygur alfabesinin tarihini, bu tarihten önceye ve sonraya götüren araştırmacılar vardır.) Yenisey, Kuzey Moğolistan, Transkafkasya, Azerbaycan, Gürcistan ve Osmanlı topraklarında kullanılan Uygur alfabesi, sağdan sola yazılan, Arap alfabesinde olduğu gibi harfler bulundukları yere göre şekil değiştiren bir yapıdadır. 3 ünlü 15 ünsüz harften oluşan ve Soğut alfabesi esas alınarak hazırlanan Uygur alfabesi, Hitay ve Moğol devletlerinin resmi alfabesi olmuştur.

Şiir, hikaye, du’a ve ilahi ağırlıkı metin bırakmalarının arka planında, Uygurların Maniheizm ve Budizm’i benimsemeleri yatmaktadır. Çince, Tibetçe, Tahorca, Soğdça, Sanskritçe’den yapılan çevirilerin çoğu Budizm’i anlatan metinlerdir. Ancak 14 ve 15. Yüzyılda Uygur alfabesiyle yazılan Miraçname, Tezkiretü’l-Evliya, Muhabbetname gibi eserlerde İslamiyet’in etkisi vardır.