Gelgit, Gelgit Akıntıları
Gelgit, ya da
diğer adıyla med cezir, bir
gök cisminin (genellikle Ay veya Güneş) başka bir gök cismine uyguladığı kütle
çekimi nedeniyle meydana gelen deniz suyu seviyesindeki yükselme ve
alçalmalardır. Bu olay, denizlerde ve okyanuslarda su seviyesinin düzenli
olarak değişmesine neden olur. Gelgitler, denizlerin yüzeyinde meydana gelen bu
yükselip alçalan hareketlerdir ve genellikle belirli bir döngü içinde
gerçekleşir.
Gelgitlerin temel özellikleri şunlardır:
- Yükselme ve Alçalma: Deniz suları
belirli aralıklarla yükselir ve alçalır. Bu döngü genellikle 6 saatte bir gerçekleşir.
- Kütle Çekimi: Gelgit hareketleri,
Ay'ın ve Güneş'in kütle çekim etkisiyle oluşur. Ay, Dünya'ya en yakın gök
cismi olduğu için en büyük etkiye sahiptir.
- Gelgit Akıntıları: Gelgit
sırasında meydana gelen su hareketleri, "gelgit akıntıları"
olarak adlandırılır. Bu akıntılar, denizlerdeki suyun yönünü ve hızını
etkiler.
Gelgit Akıntılarının Özellikleri
Gelgit akıntıları,
gelgit olaylarına bağlı olarak deniz suyu seviyesindeki yükselme ve
alçalmalardan kaynaklanan yatay su hareketleridir. Bu akıntılar, denizlerin ve
okyanusların dinamiklerini etkileyen önemli bir unsurdur. İşte gelgit
akıntıları hakkında bilmeniz gereken bazı temel noktalar:
1. Gelgit Akıntılarının Özellikleri
- Oluşum Nedenleri:
- Gelgit
akıntıları, Ay ve Güneş'in Dünya üzerindeki kütle
çekim etkisi nedeniyle meydana gelir. Bu çekim, su seviyesinin
yükselmesine ve alçalmasına neden olur.
- Su
seviyesindeki bu değişiklikler, suyun yatay hareket etmesine yol açar.
- Yönlendirme:
- Gelgit
akıntıları, suyun hareket ettiği yöne göre isimlendirilir. Örneğin, suyun
yükselmesi sırasında meydana gelen akıntılar "gelgit
akıntıları" olarak adlandırılırken, alçaldığında farklı bir isim
alabilir.
- Zamanlama:
- Gelgit
akıntıları genellikle 6
saatte bir meydana gelir. Bu, gelgit döngüsünün bir
parçasıdır ve her döngüde su seviyesi yükselir ve alçalır.
- Hız ve Etkiler:
- Gelgit
akıntılarının hızı, yerel koşullara bağlı olarak değişir. Genellikle, bu
akıntılar 1-3 knot (yaklaşık 1.8-5.6 km/saat) hızla hareket
edebilir.
- Gelgit
akıntıları, kıyı ekosistemlerini etkileyebilir, balıkların göç yollarını
belirleyebilir ve deniz taşımacılığını etkileyebilir.
- Ekosistem Üzerindeki Etkileri:
- Gelgit
akıntıları, deniz tabanındaki besin maddelerinin dağılmasına yardımcı
olur ve bu da deniz yaşamını destekler.
- Ayrıca,
gelgit akıntıları, kıyı bölgelerinde sediment taşınmasına ve delta
oluşumuna katkıda bulunur.
2. Önemli Noktalar
- Gelgit
akıntıları, sadece denizlerde değil, bazı göletler ve nehirlerde de
gözlemlenebilir.
- Bu
akıntılar, denizcilik ve balıkçılık gibi faaliyetlerde önemli bir rol
oynar.